ملاقات با نخست وزیر هلند آقای مارک روته در جریان کنگره سالانه حزب اتحاد احزاب لیبرال اتحادیه اروپا (آلده پارتی) در آمستردام. طی ملاقات ضمن معرفی خودو فرقه رجوی و نقض شدید حقوق بشر توسط این فرقه در آلبانی تشریح شد.
آیا حملات هوایی غرب سوریه را تحت تاثیر قرار خواهد داد؟
این حملات نسبت به حملات یک سال پیش سنگینتر بود. سال گذشته حمله به یک هدف بود ولی این بار به سه هدف حمله شد.
در آن زمان آمریکا به تنهایی عمل کرده بود؛ در این حملات اما متحدانش، بریتانیا و فرانسه هم به آن پیوستند.
در این حملات شمار موشکهای شلیکشده به اهداف بیشتر از دو برابر تعداد موشکهایی بود که در حملات سال گذشته شلیک شده بود. یعنی در مجموع حدود ۱۲۰ موشک شلیک شد.
اما سوال اساسی هنوز در جای خود باقی است.
آیا این حملات برای دست یافتن آمریکا به هدفش که بازداشتن بشار اسد از استفاده سلاحهای شیمیایی است، کافی بود؟
حملههای هوایی آمریکا علیه سوریه با همراهی بریتانیا و فرانسه؛ هشدار ترامپ به روسیه و ایران
دخالت نظامی در سوریه چه دستآوردهایی ممکن است داشته باشد؟
پیروزی چشمگیر اسد
از ماه آوریل سال گذشته تا کنون، رنج سوریه پایان نیافته است. اما دو چیز به طور اساسی تغییر کرده است؛ یکی این که رژیم اسد به طور موثری برنده جنگ سوریه شد و در جریان آن ایجاد وحشت در میان غیرنظامیان، نقشی کلیدی در استراتژیاش بازی کرد.
بشار اسد شاید بر تمام قلمرو سوریه کنترل نداشته باشد اما با پشتیبانی ایران و روسیه، هیچ کس واقعا توانایی ایستادن در برابر او را ندارد. کمبود نیرو، تجهیزات و اختیارات باعث شده است که او نتواند کنترل گستردهتری بر سوریه داشته باشد.
سوریها با پرچمهای ایران، روسیه و سوریه بعد از حملات هوایی غرب
دوم این که روابط میان واشنگتن و مسکو و در مجموع میان روسیه و غرب به طور چشمگیری خرابتر شده است، تا جایی که حتی مقامهای ارشد بینالمللی حالا حرف از شروع “جنگ سرد” جدید میزند.
در چارچوب همین زمینه بود که دونالد ترامپ تصمیم گرفت تا یک پیام تنبیهی به رژیم اسد بفرستد. دولت اسد هم با در نظرداشت همین زمینه، پیام او را دریافت خواهد کرد.
آیا روحیه این رژیم تضعیف خواهد شد و یا این که سرسختی خواهد کرد؟ آیا هیاهوی عمومی موجب خواهد شد که آقای اسد به طور بنیادی تغییر اندیشه دهد؟ آیا روسیه، صرفنظر از این که سخنگویان دولت این کشور چه میگویند، با رهبر سوریه به گونه سختگیرانهتری حرف خواهد زد.
حواسپرتی ترامپ
با مشاهده برملا شدن این بحران از سوی آمریکا، من آن را گیجکننده و در عین حال از نقطهنظرهایی، نگرانکننده یافتم.
به نظر میرسید که دولت ترامپ در این زمینه با فقدان وضاحت و تمرکز مواجه است. شاید خیلی تعجبآور نیست که دونالد ترامپ خودش، به طور فزایندهای گرفتار مشکلات داخلی شده. به خصوص زمانی که اتهامها و ادعاها درباره سوء رفتار و روابط عاشقانه گذشتهاش دوباره دامنگیر او شده است.
رئیسجمهوری ترامپ درگیر مشکلات متعدد داخلی است
بعضی مواقع به نظر میرسید که احتمال اینکه آقای ترامپ به دستگاه قضایی آمریکا بتازد، بیشتر از احتمال تنبیه رئیسجمهوری سوریه بود. در واقع هم طی هفته گذشته در حالی که بخش اعظم جهان نگران این بودند که آقای ترامپ با سوریه چه خواهد کرد، رسانه های اینجا سرگرم مشکلات داخلی ای بودند که آقای ترامپ با آنها روبرو بود.
حرفهای تند دونالد ترامپ از یک حمله نظامی بزرگ به رژیم اسد حکایت داشت اما آنچه در عمل رخ داد، بسیار کمتر از آن حد بود. بنابراین، مسکو و دمشق ممکن است از چنین چیزی چه نتیجهای بگیرند؟
اهداف نرم
به نظر میرسد که پنتاگون طوری تغییر مسیر داد که از تلفات غیرنظامیان و “خارجیها” که میشود آن را “روسها” تعبیر کرد، جلوگیری شود.
دلیل انتخاب سه هدفی که به آن حمله شد، مرکزیت برنامه سلاح شیمیایی و همچنین پایین بودن خطر آسیبهای جانبی بود.
رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا در نشستی گفت که این کشور فهرستی از اهدافی دیگر در سوریه را داشت که نخواست در این مرحله به آنها حمله کند. پیام روشن این حرف این است که اگر رژیم اسد دوباره به سلاح شیمیایی متوسل شود، حملات بیشتری از سوی آمریکا به دنبال خواهد داشت.
اما، از آوریل سال گذشته به این طرف چندین بار ادعا شد که حمله با سلاح شیمیایی و معمولا با گاز کلر در سوریه انجام شده است. اما آمریکا پیش از حمله شیمیایی اخیر، سوریه را هدف نگرفت. پس این چه پیامی را میرساند؟
حالا امید میرود که آقای اسد تغییر رفتار دهد. اما درگیریهای گستردهتر در سوریه چه خواهد شد؟ هیچ نشانهای از پایان این جنگ مرگبار وجود ندارد. بسیاری میگویند که عامل بخش عمده کشتار و خشونت در سوریه، گلولهها، توپخانهها و بمبهای بشکهای است نه سلاحهای شیمیایی که واکنش سریع و جدی غرب را در پی داشته است.
این نظریه تا جایی حقیقت دارد، اما سلاحهای شیمیایی در غرب به دلایل تاریخی و فرهنگی و در پی استفاده از آن در جنگ جهانی اول، وحشت خاصی را برمیانگیزد. پیمانی که استفاده از آن را ممنوع کرد، یکی از مهمترین توافقنامههای خلع سلاح در غرب شمرده میشود و تضعیف آن تهدیدی است به پیشرفتی که در طول سالها در این زمینه به دست آمده است.
اما سوال بزرگتر این است که حملات اخیر تا چه حدی وضعیت در سوریه را تغییر میدهد؟ آیا این حملات درگیریها در سوریه را اندکی به پایان آن نزدیکتر میکند؟ متاسفانه پاسخ تقریبا قطعی آن “نه” است.
فقط مدتی پیش، آقای ترامپ درباره خروج تمام نیروهای آمریکایی از سوریه حرف زد ولی تنها چند روز بعد از آن به نظر میرسید که سوریه را به یک مداخله گسترده نظامی تهدید میکند. در موضع دولت ترامپ، ثبات وجود نداشته است.
راهبرد روشنی برای پایان این جنگ وجود ندارد. یکی از استدلالها برای ماندن نیروهای آمریکایی در سوریه جهت تقویت متحدان محلی شان مثل کردها، این بود که در واقع رژیم اسد و حامیان ایرانی آن را در وضعی نامتعادل نگهدارد.
مهار ایران تقریبا یگانه رویکرد ثابت اداره ترامپ بوده است، اما حتی در همین مورد هم استراتژی منسجمی نداشته است. رئیسجمهور ترامپ در بیانیهای بعد از حملات اخیر یک بار دیگر تاکید کرد که آمریکا قصد حضور دائمی در سوریه را ندارد.
روشن است که او امید داشت که دیگران این بار را متحمل شوند و آمریکا بتواند صحنه را ترک کند (این دیگران چه کسانی هستند؟) بعد یک بیانیه کلی درباره پیچیدگی وضعیت منطقه و جدیت مسائل آن صادر شد که به سختی میشد علاقهای به یک حضور بلندمدت در سوریه را در آن دید.
اگر پیامهایی که از واشنگتن میرسد اینها باشند، پس روسیه چرا باید نگران باشد؟
ظهور روسیه
روسیه با حمایت نظامی و سیاسی از رژیم اسد، دوباره به عنوان یکی از بازیگران مهم دیپلماتیک در منطقه ظاهر شد. روسیه مسلما به آمریکا و متحدانش هشدار داده بود که به سوریه حمله نکنند. حالا در پی این حمله روسیه چه خواهد کرد؟
روسیه ممکن است در سوریه به دنبال تضعیف بیشتر موقعیت واشنگتن باشد، اما به جنگ با آمریکاییها نخواهد رفت. چنین هراسی که موجب فاجعه فوقالعادهای خواهد شد شاید همیشه دور از ذهن بوده است.
جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا، با اشاره به واکنش احتمالی روسیه گفته است: “ما کاملا انتظار داریم که در روزهای آینده کمپین گسترده پخش اطلاعات غلط از سوی کسانی راه بیفتد که خود را در کنار رژیم اسد قرار دادهاند.”
این کمپین در بسیاری از موارد عملا آغاز شده است. روسیه حالا در منطقهای که ادعا شده حمله شیمیایی رخ داده، نیرو مستقر کرده است و تاکید میکند که هیچ نشانهای از حمله شیمیایی در آنجا وجود ندارد. روسیه سپس اخیرا گفت که این رویداد از سوی جاسوسهای خارجی به خاطر بدنامی آقای اسد و مسکو صحنهسازی شده است.
این همان روسیهای است که بسیاری از دولتهای غربی متقاعد شدهاند که تلاش کرده یک جاسوس سابق روس و دخترش را در سالزبری، یکی از شهرهای بریتانیا با استفاده از سم اعصاب ترور کند. این همان روسیهای است که تلاش کرده در انتخابات آمریکا و انتخاباتهای اخیر دیگر نفوذ کند. پوتین، رئیسجمهوری روسیه همان فردی است که بخشی از اوکراین را به تصرف درآورد. به همین ترتیب میشود حرفهای بیشتری درباره روسیه گفت. به نظر میرسد طرفها هر دو به جنگ “اطلاعات غلط” پیوستهاند.
جنگ سرد جدید
نوعی از جنگ سرد جدید واقعا در حال پدید آمدن است. ممکن است خطر نابودی هستهای در پی نداشته باشد اما به همین دلیل از بسیاری جهات مستقیم و غیرقابل پیشبینی است. همچنین مسکو نسبت به گذشته بیشتر خطر میکند.
روسیه مثل اتحادیه جماهیر شوروی سابق، یک ابرقدرت جهانی نیست. همچنین دیگر آن ایدئولوژی را هم که بتواند حمایت جنبشهای رهاییبخش در جهان را جلب کند، ندارد. روسیه کشوری است با قدرت متوسط منطقهای، دارای یک زرادخانه هستهای قابل توجه و دارای اقتصادی نسبتا ضعیف. اما میداند که چطور اعمال نفوذ کند و چگونه اطلاعات مرتبط به جنگ را را به دست آورد. همچنین آقای پوتین مصمم است که هر جا بتواند، از منافع روسیه دفاع کند.
منافع روسیه قبل از هر جا میتواند در کشورهای نزدیک به مرزهای روسیه مثل گرجستان یا اوکراین باشد که به طور سنتی مناطق مورد علاقه روسیه بوده است. در سوریه هم که تقریبا یکی از کشورهای نزدیک به مرزهای روسیه محسوب میشود، روسیه میتواند نفوذ منطقهای خود را که هنوز هم برایش اهمیت دارد، دوباره احیا کند. ستاره روسیه در حال درخشش است و نفوذ واشنگتن از بسیاری جهات رو به افول.
و این مهم است چون بیثباتی در منطقه در حال بیشتر شدن است. امواج تصمیم دولت پیشین آمریکا برای حذف رژیم صدام حسین در عراق هنوز در حال انتشار است. ایران که به یکی از بازیگران توانمند منطقهای تبدیل شده است، حامی اصلی آن تصمیم بود.
نفوذ رو به رشد ایران در سوریه خطر درگیری با اسرائیل را بیشتر کرده است. اخیرا، اسرائیل به حمله به یکی از پایگاههای نظامی ایران در سوریه متهم شد.
تنشها رو به افزایش است و خطر عمیق تر شدن بسیاری از اختلافات منطقه ای وجود دارد.
به هر حال حملات شب گذشته آمریکا، بریتانیا و فرانسه به طور اجتناب ناپذیری، موج تازهای به راه میاندازد.