قسمت دوم: پاسخ تشریحی به سوالِ، آیا مجاهدین تغییر کرده اند؟ رویکردشان به جنبش مهسا

مسعودرجوی و تغییرات شگرفش، رویکردش به جنبش مهسا و دیگر گروهها

آیا اعضاء مجاهدین سرمایه اند یا قربانیان مغزشویی نیازمند درمان

توضیحات تشریحی در مورد سوال ناقص مانده، آیا اعضای مجاهدین سرمایه اند یا...

پرگار بی بی سی با سازمان مجاهدین چه بایدکرد؟ با شرکت داود باقروند ارشد

برنامه پرگار با شرکت داود باقروند ارشد

گندزدایی جامعه سیاسی خارج کشور

گندزدایی جامعه سیاسی خارج کشور

Who are Mek cult? An inside report for the first time by defected High-ranking Mek and NCRI member.

An inside report for the first time by an ex-high-ranking member of Mek and NCRI based on the Mek’s own publications and ... Who assassinated the Americans in Tehran? Mek and Spying for Russia Did CIA destroy Mek-Russia spy net? How Mek retaliated? Seizure of US Embassy in Tehran? Mek’s Islamist Revolutionary Courts Mek and the Children in the Combat Mek and Saddam Hossein of Iraq and Saudi Arabia Mek as Assassinators Who is the head wife in Mek Leader’s Harem? Have they changed? How Maryam Rajavi deceives the western world? How Mek terrorism differs to ISIS and Al Qaeda terrorism? Why Mek is more dangerous? Use of 10-year-old children in combat by Mek. Who are the wives of the harem of the Caliph of the Mek? Mek’s planed courts and justice for their Islamic State describe by its Calipha. How the world can protect itself against terrorism?

مصطفی رجوی پدرش مسعودرجوی را به دادگاه کشانده است

در مطلب سپتامبر 2020 نیز تحت مطلب ” سخنی با مصطفی رجوی” نوشتم که دشمن مصطفی رجوی پدرش است و نه کس دیگر در آنچه مصطفی رجوی بعنوان ورود یا ادامه به مبارزه برای آزادی و… نامید، باید بداند که در این مسیر، دشمن اصلی اش، نه رژیم که مسعود رجوی خواهد بود.

آخرین پست ها

واکـاوی مـزدوری! سلطانی، خـدابنده، عـزتی، حسینی، یغـمایی، کـریمدادی، مصــداقی و پورحسین، منتقدین فرقه مافیایی رجوی. نقد آتشبیاران معرکه مشترک رجوی و سایت رهیافتگان

داود باقروند ارشد عضو علیرتبه سابق مجاهدین و شورای ملی مقاومت

محمدرضا روحانی مسئول مستعفی کمیسیون امور ملیتهای شورای ملی مقاومت: مسعود رجوی، ودرخواست اعدام امیر انتظام،حکم اعدام علی زرکش و مهدی افتخاری، دشنام به شاملو ،مرضیه ‌وتهدید جدا شدگان پناهنده در خارج کشور

محمدرضا روحانی مسئول مستعفی کمیسیون امور ملیتهای شورای ملی مقاومت: مسعود رجوی، ودرخواست اعدام امیر انتظام،حکم اعدام علی زرکش و مهدی افتخاری، دشنام به شاملو ،مرضیه ‌وتهدید جدا شدگان پناهنده در خارج کشور

تقدیم به امیروفا یغمایی که مسعودرجوی مادرش را جلو چشمانش ذبح کرد

مبارزه با رژیم یا فروپاشی درونی فرقه ای داعشی که میلیتاریسیم جهانی برای ایران تدارک دیده است

چرا رجوی نیاز دارد درخواست دیدار با اعضای در اسارتش را به نبرد دین بین فو تعبیر کند؟

افشای حقایق پشت پرده ضدیت با خانواده با اسناد سازمانی توسط داود باقروندارشد از مسئولین خانوادهها در مجاهدین

گسترش وطن فروشی در خارج کشور به سرکردگی رهبر همه وطن فروشان و دشمنان ایران

حمایت از تحریم و حمله نظامی به ایران خیانت به مردم و فاصله گرفتن آشکار از ایران و ایرانی

تحلیل طوفانِ سراسریِ جورج فلوید در آمریکا -داود باقروند ارشد

پایه اجتماعی فرقه رجوی (آمریکای نئوکانها) درحال فروپاشی است و رجوی برای صدمین بار بیگانه پرستیش به گل نشسته است

پربیننده ترین ها

ملاقات با نخست وزیر هلند آقای مارک روته در جریان کنگره سالانه حزب اتحاد احزاب لیبرال اتحادیه اروپا (آلده پارتی) در آمستردام. طی ملاقات ضمن معرفی خودو فرقه رجوی و نقض شدید حقوق بشر توسط این فرقه در آلبانی تشریح شد.

ملاقات با آقای گای فرهوفشتادت عضو پارلمان اروپا و رهبر فراکسیون لیبرالهای اتحادیه اروپا از سیاستمداران عالی و افشای همه ترفندهای فریب فرقه رجوی در زمینه ماهیت این فرقه و فشارها و توطئه هایی که علیه جدا شدگان اعمال میکند.

بنابه دعوت یو ان واچ جنبش نه به تروریسم و فرقه ها در نشست سالیانه حقوق بشر و دمکراسی شرکت کرد. خانم دکتر هشترودی بنا به دعوت جنبش نه به تروریسم وفرقه ها در این نشست شرکت کردند که حضور ایشان باعث خوشحالی جنبش نه به تروریسم و فرقه ها گردید. ایشان ضمن حضورفعالشان در نشست با اعضای عالیرتبه شرکت کننده در جلسه به بحث و گفتگو پرداختند. ازجمله با وزیر سابق دادگستری و عضو پارلمان کانادا آقای ایروین کولتر و از بنیانگذاران یوان هیومن راتس واچ مفصلا به بحث پرداختند. این کنفرانس سالیانه جهت شنیدن گزارشات قربانیان حقوق بشربرگزار میشود. در همین رابطه آقای داود ارشد رئیس جنبش نه به تروریسم و فرقه ها سخنانی بشرح زیر ایراد کردند:

درملاقات با دکترورنر هویر به اطلاع ایشان رسید که: فرقه رجوی در حال تدارک دیدن یک زندان ابدی موسوم به اشرف 3 در ‏محلی دورافتاده میباشد. این محل یک پایگاه نظامی متروکه آمریکایی می باشد با یک فرودگاه و یک سکوی هلی برد کوچک و ‏بخشی از سیستم های داخلی آن مستقیما از آمریکا آورده شده و نصب گردیده اند. از ایشان استمداد کمک شد. ‏

ملاقات با همسر نرگس محمدی در مقر ملل متحد ژنو-------آقای داود ارشد و خانم دکتر هشترودی با همسر نرگس محمدی در این ملاقات آقای تقی رحمانی همسر نرگس محمدی که خودشان نیز چندین نوبت زندان بوده اند از نقض حقوق بشر در ایران گزارشی به کنفرانس ارائه کردند و از تناقضات موجود در سیستم قضایی ایران در جریان محاکمه نسرین محمدی بطور مفصل و جامع سخن گفتند.خانم دکتر هشترودی و آقای مهندس ارشد با ایشان ابراز همدردی کردند و جزئیات بیشتری از موارد نقض حقوق بشر در فرقه تروریستی رجوی که در آن فعال بوده است را برای آقای تقی رحمانی تشریح نمودند.

دادخواهی علیه برده داری پناهجویان در تیرانا همچو لیبی توسط فرقه رجوی در دیدار آقای ارشد با نخست وزیران هلند و اسلووانیا

ملاقات با رهبر حزب دمکراتهای آزاد آلمان (اف پ د) آقای کریستین لیندنر در جریان کنگره سه روزه احزاب لیبرال اروپا در آمرستردام هلند. افشای جنایات فرقه رجوی علیه اعضا و جدا شدگان

آقای ارشد در مورد ادعای فرقه رجوی و حامیانش گفتند چند شاخص آشکار وجود دارد. چرا متحدین آنها بویژه آقای دکتر بنی صدر با پیش بینی سرنوشت آنها در عراق از آنها جدا شدند؟ چرا هیچ ایرانی چه مردمی چه سیاسیون در مراسم آنها شرکت نمیکنند؟ چرا این تشکیلات مجبور است جهت گردهمآیی هایش سیاهی لشکر کرایه کند؟ چرا این تشکیلات در ترس از مردم ایران اجازه نمیدهد با اعضایش درارتباط قراربگیرند؟ چرا ارتباط اعضایش را با جهان قطع میکند؟ چرا تمامی تحلیلگران برحقیقت نفرت مردم از این تشکیلات بدلیل همکاری با صدام را تاکید میکنند؟ چرا باید رجوی در داخل تشکیلاتش زندان و شکنجه برای اعضای خودش راه بیندازد؟ چرا مجبور است برای دریافت حمایت سیاسی هرچند بی ارزش منافع مردم ایران را به کسانیکه خود به کشتن آنها افتخار میکرده است بفروشد و حتی برای چند دقیقه سخنرانی آنها دهها هزار دلار بپردازد؟ چرا حتی عربستان حامی سیاسی و مالی آنها ارزیابیشان از آنها این استکه “هیچ جایگاهی در میان مردم ایران ندارند”؟ چرا در همین پارلمان اعضای سابق منتقدش را بقصد کشت میزند؟ چرا هر منتقدی ایرانی و حتی غیره ایرانی را جاسوس و مزدور رژیم!! میخواند؟ آیا بخاطر همین چرا ها نیست که: وقتی مردم ایران در سراسر کشور جهت خواسته هایشان دست به تظاهرات و اعتراض میزنند هیچ اسمی از آنها نمیآورند؟ آیا این مسئله پیامش غیر از این است که: مردم ایران رژیم حاضر را صد بار به فرقه رجوی ترجیح میدهند. و “تنها آلترناتیو دمکراتیک” جوکی بیش نیست.

خانم دکتر فریبا هشترودی: با یقین میگویم که مجاهدین شکنجه میکنند…. هشترودی1سرکار خانم دکتر فریبا هشترودی یکی از برجسته ترین زنان ایرانی جزء افتخارات ایرانیان در فرانسه، نویسنده و خبرنگار و فعال سیاسی که سابقا عضو شورای ملی مقاومت ایران بوده است که باید ایشان را بیشتر شناخت با علم یقینی در مورد فرقه تروریستی رجوی از درون آن سخن میگوید. وقتی به عمق پوسیدگی تشکل رجوی پی بردم جدا شدم بله

آخرین کلام مهدی تقوایی خطاب به مسعود رجوی

آخرین کلام مهدی تقوایی خطاب به مسعود رجوی

مهدی تقوایی از اعضای زندانی زمان شاه تشکیلات مجاهدین، که رضا رضایی در خانه او با ساواکی ها روبرو و خودکشی کرد. و مسئول چاپخانه مخفی سازمان بود. با همسر و دو فرزندش در مخالفت با انقلاب ایدئولژیک بعد از محاکمه اش در عراق به ارودگاه مرگ رمادی عراق فرستاده شدند تا در آنجا بپوسند.

بیانیه 14 تن

بیانیه 14 تن

نیروی خارج کشور چه میخواهد ‏و بیانیه 14 تن

مقالات پربیننده

فرقه ها در میان ما

دانش علمی شناخت و تمیزدادن فرقه از تشکل سیاسی

بدون شناخت علمی از فرقه های خطرناک تحلیل عملکردهای فرقه رجوی و اثرات بشدت مخرب آن بر اعضا و جداشدگان و خلاص شدن از فشارهای شکنجه گونه روانی مغزشویی های چندین دهساله غیرممکن است

خانم آناگومز نماینده پارلمان اروپا خواستار اخراج فرقه رجوی شد

افشاگریهای خانم سلطانی در رابطه مسعود رجوی با زنان مجاهد

افشاگریهای خانم سلطانی در رابطه مسعود رجوی با زنان مجاهد

قسمت سوم: گفت‌ و شنود با فرشته هدایتی ۳۲ سال در مناسبات و تشکیلات

قسمت سوم: گفت‌ و شنود با فرشته هدایتی ۳۲ سال در مناسبات و تشکیلات

قسمت دوم: گفت‌ و شنود با فرشته هدایتی امروز باید گفت آنچه را که فردا گفتنش دیر است

قسمت دوم: گفت و شنود با فرشته هدایتی: افشاگریهای فرشته هدایتی در مورد فرقه رجوی

قسمت اول: گفت‌ و شنود با فرشته هدایتی ۳۲ سال در مناسبات و تشکیلات

قسمت اول: گفت‌ و شنود با فرشته هدایتی ۳۲ سال در مناسبات و تشکیلات

سیامک نادری مرگهای مشکوک فرقه رجوی را افشا میکند

کشتن و سربه نیست کردنهای فرقه رجوی

سخنان آقای داود ارشد در پنجمین کنگره سکولاردمکراتهای ایران -کلن آلمان

سخنان آقای داود ارشد در پنجمین کنگره سکولاردمکراتهای ایران -کلن آلمان

فعالیت های ما در تصویر

افشاگری به کشتن دادن حسن جزایری از دانشجویان هوادار رجوی

 

سرگذشت آخرین بازمانده خاندان فرخزاد+ مصاحبه و تصاویر خاندان فرخزاد

  سرگذشت و میراث آخرین بازمانده خاندان فرخزاد+ مصاحبه و تصاویر خاندان فرخزاد

امروز یکی از بازماندگان سرشناس و فرهیخته خاندان فروغ پهنه زندگی را ترک گفت. به گزارش ایران آنلاین، پوران فرخ‌زاد که برخلاف فروغ که جوانمرگ شد و برادرش سیاست پیشه و هنرمندش که دهه 70 ترور شد در هشتاد سال عمر گرانمایه اش توانست قریب 30 اثر به عنوان میراث فرهنگی تقدیم ایرانیان کند. دراین میان تالیف نخستین فرهنگ مبسوط دربارهٔ زنان ایرانی شایان اهمیت بسیار است.

ایران آنلاین / پوران فرخزاد از سایه شهرت فروغ بیرون آمد و خود در جرگه نویسندگان و محققان نامی کشور درآمد. او این مسیر هشتاد ساله را سعی کرد به دور از هیاهوی سیاسی که همواره گریبانگیر خاندان فرخزاد بوده طی کند و به تعبیر گزاشگر ایرانی در مقام یکی از مادران شعر معاصر بویژه برای طیفی ازنسل جوان در آید

این عضو خاندان فروغ  متولد بهمن 1311 در نوشهر است نام اصلی او پوران بهمن بود او فرزند توران وزیری تبار (زاده تهران و کاشی‌تبار) و سرهنگ محمد فرخ‌زاد (که ستوان جوان و تحصیل‌کرده شعردوستی از دهکده بازرگان تفرش بود) است. از دیگر اعضای خانواده او می‌توان خواهر کوچکترش، فروغ فرخزاد و برادرش، فریدون فرخزاد را نام برد. پوران کودکی خود را در نوشهر و شهرهایی دیگر گذراند و در تهران بزرگ شد. او و خواهران و برادرانش پیش از رفتن به مدرسه خواندن را آموخته و با کتاب‌خوانی مأنوس شدند. پس از وقایع شهریور ۱۳۲۰ پدرش از نوشهر به تهران منتقل شد و پوران در دبستان ژاله و سروش درس خواند و در این دوره استعداد ادبی او آشکار شد. همچنین از ۹ سالگی زبان انگلیسی را با آموزگار در خانه آموخت و در انجمن فرهنگی پروین و انجمن ایران و آمریکا ادامه داد

این نویسنده، مترجم، منتقد ادبی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر ایرانی بود. سرانجام بعد از بیش از نیم قرن تلاش در عرصه ادبیات و فرهنگ ایرانی و برجای گذاشتن  حدود ۳۰ کتاب که از مهمترین آن‌ها «کارنمای زنان کارای ایران»، است رخ در نقاب خاک کشید.

سرگذشت این بانوی ادیب و نیز آنچه در خاندان پرآوازه فرخزاد گذشت را در مصاحبه مبسوط او با نشریه چلچراغ در روز کوچ اش به دیار باقی تقدیم می کنیم

 پوران فرخ زاد اززندگی شخصی و خاندان عصیان گرش می گوید ! + عکس

دنیای شاعرانه برای شما از چه زمانی آغاز شد؟ اولین کشش ها به سمت هنر را در چند سالگی احساس کردید؟

خیلی بچه بودم؛ شاید کلاس سوم ابتدایی، انشا می نوشتم. آن زمان انشاها همه به نوعی تشریفاتی و البته فرمایشی بود. یعنی معلم ها یک سری سوالاتی می کردند و یک سری جواب های بچگانه ای می گرفتند. ولی من همیشه از گله بیرون می زدم. زیر بار این سوالات نمی رفتم و چیزهای دیگری را می گفتم و می نوشتم. یک روز انشایی نوشته بودم که الان موضوعش را به خاطر ندارم اما هر چه که بود، با آن سن کم، خیلی فضل فروشانه نوشته بودمش و با کلی چیزهای نوآورده بودم.

آموزگارمان که دختر جوانی بود، کمی به من نگاه کرد، خیلی هم مرا دوست داشت. همیشه مرا نوازش می داد. گفت به من راست می گویی؟ گفتم بله. گفت این ها را چه کسی می نویسد؟ مامانت؟ گفتم نه. گفت بابات؟ گفتم نه، خودم. به من هم برخورده بود که چرا چنین سوالی می پرسد اما او گفت که آخر این ها از سن و سال تو بیشتر و بزرگ تر است. گفتم نه، خودم می نویسم. گفت قسم می خوری؟ گفتم بله، قسم خوردم. گفت خب، من به تو یک مژده می دهم، اگر همین طور که هستی، دختر خوبی بمانی و زندگی ات را درست ادامه دهی و کار کنی و تجربه کنی، می توانی یک روز یک نویسنده بزرگ شوی.

پوران فرخ زاد اززندگی شخصی و خاندان عصیان گرش می گوید ! + عکس

حالا سال ها گذشته، می خواهم بگویم یک قرن گذشته. من هیچ وقت نویسنده بزرگی نشدم. یعنی نرسیدم به ایده آلی که خودم در ذهن داشتم. به عقاید دیگران کار ندارم، خود آدم است که چیزی را می پذیرد یا رد می کند. من نویسنده بزرگی نشدم ولی تمام عمرم را به خواندن و نوشتن گذراندم. حالا نمی دانم، شاید بعد از مرگ داوری شود درباره ام. معمولا در دنیا این طور است. تا آدم زنده است کارنامه اش باز نمی شود. شاید قضاوتی در راه باشد. نمی دانم. چون چیز زیادی از عمر من نمانده. درواقع در پایان راه هستم ولی هنوز آرزو دارم نویسنده بزرگی شوم.

خانم فرخ زاد، شما در دهه 20 و 30 تاریخ معاصر ایران یکی از خاص ترین خانواده ایرانی را داشته اید. این خانواده چقدر به شما کمک کرد در راه نویسنده شدن، یا بهتر است بگویم ورود به دنیای هنر؟ اصلا فضا این طور بود که مثل امروز خانواده ها نقش پررنگی در این زمینه داشته باشند؟

نه، اصلا در زمان ما این صحبت ها رایج نبود. پدر من یک افسر ارتشی بود، اما سرگذشتش درست مثل یکی از رمان های بالزاک می ماند که اگر عمرم کفاف بدهد باید آن را بنویسم. به هر حال او هیچ وقت خانه نبود، اصلا نمی دانست ما چه کار می کنیم و چه درسی خواندیم و تا چه حد موفق هستیم. مادر من هم زن کتاب خوانی بود. زن خیلی نوآوری بود، خیلی باهوش و تیز بود ولی چون دائم در حال زایمان بود و کمتر می شد شکمش را خالی دید، او هم فرصت این را که به ما برسد و تشویقی کند، نداشت.

مگر چند خواهر و برارد بودید؟

ما هفت نفر بودیم؛ 3- 4 نفرمان میان راه ناپدید شده بودند و درواقع چهار، چهار فرزند از خانواده ما به شهرت رسیدند اما من فکر می کنم همه شان به نوعی نبوغ داشتند. البته الان دیگر فقط یکی شان هست و بقیه نیستند. (لبخند تلخی می زند.) می خواهم بگویم که به جز یکی شان (به خودش اشاره می کند) بقیه همه اهل ذوق بودند. علتش مامان بود یا بابا، نمی دانم. ولی بیشتر پدرم تاثیرگذار بود، چون خیلی ژنی بود. شعر می گفت و اهل خواندن بود. کتابخانه وسیعی داشت و ما در آن کتابخانه بزرگ شدیم. بنابراین همه بچه ها استعداد داشتند، ولی استعداد همیشه باید با تجربه و با پیگیری، ادامه پیدا کند وگرنه فایده ندارد و حرام می شود. بچه های دیگر حرام شدند.

من، فروغ و دو برادرم که یکی شان پزشک بود و در اوایل انقلاب به دلایل مختلف از دنیا رفت، هر چهار نفر به نوعی ذوق شدید داشتیم اما این ذوق در هر کدام از ما به شکلی بود. نه این که فکر کنید من امروز شعر می گویم، فروغ هم شعر گفته و خیلی معروفیت جهانی دارد ولی کوچک ترین شباهتی بین شعرهای من و او پیدا نمی کنید. یک نوع دوئل ذوقی، ادبی و فرهنگی بین ما فرزندان همیشه وجود داشت.

درواقع از همان مدل شاخ و شانه کشیدن های نوجوانی در میان خواهر و برادران!

بله. یادش به خیر. اگر من یک قصه می نوشتم، بچه های دیگر مسخره می کردند، برادرم و فروغ دائما این ها را می خواندند و اذیت می کردند. (می خندد) مثلا نمی توانستیم قبول کنیم که صدای برادر کوچک من در حال آواز خواندن از رادیو می آید. بیشتر روی شیطنت، رقابت هایی با هم داشتیم، ولی عاشق هم بودیم. این را جدی می گویم. از موقعی که من همه این ها را از دست دادم، یک گوشه قلبم سیاه سیاه است.

پوران فرخ زاد اززندگی شخصی و خاندان عصیان گرش می گوید ! + عکس

به هر حال خانواده ما یک خانواده فرهنگی بود. مادرم هم خیلی زن باذوقی بود. خیلی هم کتاب می خواند ولی فقط کتاب های رمان را می خواند. من الان گاهی نگاه می کنم، می بینم، کنار تمام رمان های من نوشته «خوانده شد». می خواند ولی فراتر نمی رفت، یعنی فقط خواننده این کتاب ها بود اما پدرم نه. پدرم در عین حال که نظامی بود و باید خشن باشد و اتفاق ظاهرش هم بسیار خشن و خشک بود، باطن عشقی، احساسی و مهربانی داشت که پنهان می کرد و نشان نمی داد. یک کتاب خوان حرفه ای بود.
یکی از صفت هایی که شاید بتوان به خانواده فرخ زاد داد، صفت طغیانگری است؛ شما، فروغ، برادرتان، هر سه در دوره هایی علیه خود و شرایط اطرافتان طغیان کردید. می خواهم بدانم که این حس و حال از طرف کدام یک از اعضای خانواده بود؟ پدر یا مادر؟

پدر من که روحیه طغیانگرانه داشت. در بچگی از ده فرار کرده بود. می دانید او اهل ده بازرگان تفرش است- که من اعتقاد دارم اسم بازرگان اسم غلطی است و هرچه هم به آنها می گویم گوش نمی دهند. به نظر من، نام آن ده، آذرگان است، چون در آن جا آتشگاه های چندی وجودداشت و هنوز هم دارد و رسوم آیینی قدیم را داشتند- این ها را من بعد فهمیدم نه در بچگی. به هر حال قرار می شود طبق رسوم ده، عروس برادر پدرم را به او بدهند، چرا که برادر پیش از عروسی از دنیا می رود و طبق رسوم قرار می شود عروس را بدهند به برادری که هنوز تازه 13 یا 14 سالش بوده. خب در آن شرایط وضع پدر من چطور بوده است؟

خودش تعریف می کرد که در همان ده، یک بقالی بوده که مرتب از تهران کتاب می آورده و بچه های مکتب می رفته اند و با عشق و شوق از آن جا کتاب می گرتفه اند. همین کتاب ها، چشمش را به دنیا باز می کند و دیگر نمی رود زیر بار این که زن برادرش را بگیرد، بنابراین از ده فرار کرده، با پول بسیار کمی. آمده بودش هر و خیلی کارهای پیش پا افتاده را پیش گرفته بود؛ حتی شاگرد بقال شده بود. ولی موقعی که رضاشاه سر بلند کرد و تشکل قزاق را تشکیل داد، پدرم رفت و نام نویسی کرد و چون هوش زیادی داشت، در همین دستگاه درس خواند و حتی لیسانس هم گرفت. رضاشاه هم بسیار دوستش داشت.

خیلی جوان بود که ستوان یک بود. من تازه به دنیا آمده بودم. شاید 6-7 ماهه بودم که فرستادنندش به بخش کنجور مازندران که بندر نوشهر مرکز آن بود و آنجا پست ریاست املاک را به عهده گرفت. مرا هم در همان نوزادی بردند به کجور و بعد بقیه بچه ها هم بلافاصله به دنیا آمدند، پشت سر هم. انگار خیلی عجله داشتند!

در تاریخ ادبیات، چهره های زیادی داریم که مجبور بوده اند در بچگی با خانواده هایشان از این شهر به آن شهر بروند. خانواده شما هم به نوعی دستخوش این مهاجرت ها بوده؟

درواقع بعد از وقایع 1320 این طور شد. حتما می دانید دیگر. همه روسای املاک ها را برداشتند و پدرم مجبور شد به تهران برگردد. اول رفت ژاندارمری و بعد هم به علت ماموریت های زیادی که به او می دادند، از این شهر به آن شهر می رفت و تابستان ها، هرجا که بود، ما به او ملحق می شدیم؛ مثل زندگی شاملو، خیلی شبیه است. چند بار به او گفتم و با هم خندیدیم. پدر او هم دائم سفر بود و خانواده را می برد و می آورد. ما هم تقریبا این طور بودیم ولی تابستان ها همیشه تهران بودیم. من، فروغ و آن یکی برادرم همه آن جا بزرگ شدیم تا این که هفت سالم بود که به تهران برگشتم و بلافاصله به دبستان رفتم.

زندگی در یک شهر ساحلی که آن زمان توسط رضاخان در حال ساخت و به اصطلاح مدرنیزاسیون بود، چه تاثیری روی شما داشت؟ بافت شهر، مهاجران و مهندسانی که داشتند آن شهر را می ساختند؟

می توانم بگویم که از پنج سالگی عاشق مجلاتی بودم که به این شهر می آمد. در آنجا مهندسان آلمانی بودند که داشتند بندر را می ساختند. روس ها و فرانسوی ها هم بودند. این ها مجلات خیلی زیبایی درمی آوردند که می فرستادند خانه، پدر می آورد برای ما و من علاقه داشتم این ها را بخوانم. طبیعی بود که این مجلات به زبان های دیگری بودند که من متوجه نمی شدم و به همین خاطر با سوال های زیادی که می کردم، تمام اهل خانه را به عجز درآورده بودم. خیلی روی این مسائل کنجکاو بودم. به همین دلیل از پنج سالگی در همان بندر، بابا برایم معلم گرفت و من در خانه، کلاس اول را خواندم تا جایی که وقتی به تهران آمدم، مرا نشاندند سر کلاس سوم.

زیاد می دانستم. علتش هم کنجکاوی و هوشیاری زیادم بود و این که مثل پدرم عشق نوشتن بودم. یعنی فکر می کنم این عشق به نوشتن را همه ما از پدرم به ارث بردیم، چون او یک آدم خاص بود و اگر به صورت جدی دنبال شعر و نوشتن می رفت، حتما یک شخصیت فرهنگی می شد. این را هم خصوصی بگویم که کارها و نوشته هایش پیش من است و خیلی دلم می خواهد چند کتابش را چاپ کنم.

در نهایت به تهران آمدید و ساکن شدید. این شهر چطور شما را پذیرفت؟ چه شد که محله امیریه را برای زندگی انتخاب کردید؟

بله. به تهران آمدیم و در امیریه ساکن شدیم. خیابان امیریه برای من خیلی خاطره دارد. در امتداد امیریه که به طرف ایستگاه راه آهن می رود، یک مدرسه ملی بود به نام «ژاله» که من آن جا رفتم. مدرسه مدرن و پیشرفته ای بود. من آن جا درس می خواندم. فروغ و برادرم هم که از من کوچک تر بودند در همین مدرسه، کودکستان می رفتند. از کسانی که با من در این مدرسه درس می خواندند، یکی خانم «مینو جوان» بود که یکی از معروف ترین اپراخوان های دنیاست و البته همسر ایرج گلسرخی.

آمدن به تهران با تغییراتی در خانواده هم همراه بود؛ شاید به این خاطر که دیگر بابا رییس املاک نبود و وضع اقتصادی خانواده داشت تغییر می کرد، اما تا دلتان بخواهد خاطره دارم از آن روزها. روزهایی که می رفتیم در خیابان ساعت مشیرالدوله (خیابان بلورسازی فعلی) به مدرسه ای که امروز خرابش کرده اند. در زندگی ما یک اصل وجود داشت و آن این که، پدر و مادرم با عشق عروسی کرده اند. پدرم خیلی آدم احساستی و عشق باره ای بود. یعنی اصلا بدون عشق نمی توانست زندگی کند ولی ما این ها را نمی دانستیم و این چیزهایی که الان می گویم را بعدها فهمیدیدم.

آدرس آن خانه که امروز به عنوان خانه پدری شما و فروغ شناخته می شود، دقیقا کجای امیریه بود؟

وقتی وارد چهارراه گمرک می شوید، یک طرفش به سمت باغشاه می رفت که خانه عمران صلاحی هم آن جا بود. (بعدها این را فهمیدم.) اما طرف دیگر به سمت خیابان شاپور می رفت که در اواسطش یک کوچه تنگ نداشت. هنوز هم این کوچه هست. وقتی وارد کوچه می شوید، ورودی تنگ را که پشت سر می گذارید، ناگهان کوچه گشاد می شود و خانه های زیادی دارد. خانه ما آن جا بود و خانه چند آدم معروف دیگر. من خودم چند آدم معروف را آن جاها دیدم که بعدها برای خود چیزی شدند. خیلی بچه بودم ولی در حافظه ام ماند. یکی روح انگیز بود. یکی آقای ظلی بود که هر دو آوازه خوان بودند. یکی قهرمان کشتی بود به اسم مهدی زاده. این ها همه برای زمان خیلی دوری است. شما حتما نمی دانید. ولی این ها در سر من مانده.

آدم وقتی در یک واقعه ای است، آن را درست نمی فهمد. بعدها وقتی به آن فکر می کند، در ذهنش به صورت یک سناریو در می آید. بعد از این خانه، به خانه تازه سازی رفتیم که پدرم در انتهای همین کوچه که اسمش به نام سازنده آن، «خادم آزاد» گذاشته شده بود، نقل مکان کردیم. به هر حال… از دیگر همسایه های ما، آقای مسعود خیام بود که نویسنده است.

خانه اش درست رو به روی خانه ما بود. من در کتابی که نوشتم به اسم «بچه های کوچه خادم آزاد»- که متاسفانه هنوز اجازه چاپ نگرفته- نام اقلا 20- 30 نفر را برده ام که بچه های هم محله ای ما بودند و بعدها جز مشاهیر شدند. مثلا سیروس ابراهیم زاده، بهمن فرمان آرا و خیلی های دیگر که الان شا ید نشود اسمشان را آورد. خیلی بودند. خیابان امیریه در آن زمان، یکی از مراکز فرهنگی ایران بود. به هر حال من آن جا دبستان را تمام کردم و برای دبیرستان ابتدا به دبیرستان «پروین» رفتم و بعد از مدت کوتاهی به دبیرستان «خاور» که امروز اسمش عوض شده ولی ساختمانش همان است. یک خاطره هم بگویم؟

از خاور؟

نه از خاور، درواقع از روز مرگ فریدون مشیری. روز عجیبی بود و من اصلا حال مساعدی نداشتم. بعد از مراسم خاکسپاری، یکی از دوستانم گفت می خواهی سورپرایزت کنم؟ گفتم بله! چون همیشه از این کار خوشم می آید. گفت ببرمت مدرسه خارو را ببینی؟ گفتم روز جمع است ونمی شود. گفت من این کار را می کنم. حالا ببین. رفتیم آن جا و او پولی به سرایدار داد و من داخل مدرسه ای شدم که نوجوانی من و فروغ آن جا گذشته بود. فروغ یک سال از من پایین تر بود. کلاس ها را نگاه کردم. جایی که فروغ می نشست، جایی که خودم می نشستم. زمین بازی، شیطنت ها، تمام خاطرات برایم زنده شد. به حرمت فریدون مشیری که خیلی دوستش داشتم، این خاطرات برای من زنده شد اما به همت این دکتر نازنین، دکتر بقراطیان که هنوز هم پیش من می آید و می گوید آن روز یادت هست چقدر گریه کردی؟ این هم بخشی از خاطراتم است.

انگار همیشه شما و فروغ با هم بوده اید؛ با هم مدرسه رفته اید، با هم دبیرستان خاور بوده اید و بعد هم، تقریبا با هم و در فاصله زمانی کمی عروس شده اید؟

من خیلی زود عروسی کردم. 16 سالم بود که عقد شدم. 17 سالم داشت تمام می شد که عروسی کردم. یعنی بین ازدواج من و فروغ 6 ماه بیشتر فاصله نبود. فروغ از من کوچک تر بود اما زودتر از من شروع کرد به عشق و عاشقی بیهوده دوره اول جوانی. احساسات قشنگ است ولی در آن هیچ عقل و منطقی حکمروایی نمی کند.

اما به نظر می رسد که پذیرش این موضوع در خانواده شما سخت نبوده. بالاخره پدر و مادرتان هم درچنین محدوده سنی ای ازدواج کرده بودند! آن زمان ازدواج برای شما چه مفهومی داشت؛ فرار از خانواده یا حرکت به سوی یک پیوند جدید؟

برای این سوال باید یک سری مقدمات بگویم. خانواده ما یک خانواده دیسیپلینه بود؛ هم مادرم و هم پدرم بسیار منضبط و اخلاقی بودند تا جایی که این انضباط مادرم اصلا آدم را دیوانه می کرد. بسیار عادتی بود. مثلا اگر روز چهارشنبه می رفت حمام، زلزله هم که می آمد، باید این کار را می کرد و ما هم باید اطاعت می کردیم. جور عجیب و غریبی بود. بابا هم خشونت زیادی نشان می داد. فکر می کرد با خشونت و این که ما را وادار کند از او بترسیم، ما را تربیت می کند.

بعدها البته خودش اعتراف کرد که اشتباه می کرده، ولی همین دو عامل کنار هم باعث شد که ما بخواهیم از آن خانه فرار کنیم و زود عاشق شدیم. یعنی فکر می کردیم عاشق شدیم، چون آدم در بچگی و جوانی فکر می کند عاشق شده! نوجوان نمی داند عشق یعنی چه! یک وسیله بود برای من که از خانه فرار کنم. جوانی در همسایگی ما بود، همسایه رو به روی ما و من درست نمی دیدمش. بین ما عشقی به وجود آمد که 700 نامه او برای من نوشت و 650 نامه من برای او نوشتم. (می خندد) ولی وقتی پدرم در جریان قرار گرفت، مخالفت شدیدی کرد و من علت این مخالفت را بعدها فهمیدم. رسیدم به این که خیی زود این آتش فرنشست و جایش را واقعیت گرفتم. واقعیت خیلی تلخ است.

آن هم واقعیتی که بعد از نوشتن صدها نامه عاشقانه خودش را نشان می دهد! چه جالب که سرنوشت های مشابه زیاد هستند…

من خودم فکر می کردم این آدم را دوست دارم ولی از اولین لحظاتی که نزدیک تر شدیم، همه چیز برای من تمام شد. اما چه می توانستم بکنم؟ خودم کرده بودم و بابا گفته بود حق برگشتن به این خانه را نداری. به فروغ هم گفته بود، شماها حق برگشتن به این خانه را ندارید! چرا چون این ازدواج ها را نمی پسندید. می گفت مردی که می خواهد برای تو خودکشی کند، اصلا ارزش زندگی ندارد! بچه ننه است! عینا این را می گفت. ولی اصلا مرد بدی نبود. مدیر روزنامه بود آن زمان.
نام همسرتان چه بود؟

سیروس بهمن. از یک خانواده اصیل بود؛ از نوه های عباس میرزا. خیلی جاه و جلال اشرافی قدیمی داشتند. خیلی پولدار. از آن طرف هم مجله داشت و من دیوانه خواندن بودم. این یکی از عواملی بود که مرا به او نزدیک می کرد و یکی هم فرار از دیسیپلین خانه و استبدادی که در خانه وجود داشت. ولی زندگی به من نشان داد که من از یک چاه درآمدم و به چاه دیگری افتادم! نه این که بهمن، آدم خوبی نباشد، نه! آدم شریفی بود، خیلی هم مرا دوست داشت، ولی من اصلا نمی توانستم در چارچوب جا بگیرم. یعنی آدم بی قراری بودم، آدم بی حوصله ای، آدمی که فقط می خواهد بخواند و بنویسد. آدمی که اصلا در این دنیا نیست؛ دنیای خانواده و آشپزی.

همه این کارها را هم انجام می دادم ولی تصنعی. از ته دل نبود. ته قابلمه های خانه، از آن زمان تا همین الان، همیشه سوخت است! چون من درحالی که آشپزی می کنم، یک شعر در سرم می جوشد، یا حواسم دنبال یکی از داستان هایم است یا چیزهای دیگری در سرم هست که حواسی برایم باقی نمی ماند که این غذا نسوزد! بنابراین من هیچ وقت نتوانستم زن خانه شوم. مادر مهربانی بودم، دو دختر دنیا آوردم ولی حتی همان زمان نفس مادری در من نبود. مثل این که همه دنیا، بچه های من بودند.

اتفاقا وقتی که زندگی شما را مرور می کنیم، این احساس مادرانه نسبت به دنیای اطراف به تمامی در شما وجود دارد؛ چه آن زمان که در رادیو می نوشتید، چه شعرهایتان، چه داستان ها و چه حتی جلساتی که برای شاعران جوان برگزار می کنید، در همه این ها یک حس مادرانه وجود دارد که متعلق به فرزند خاصی نیست، بلکه کلی و گسترده است.

نه فقط در مورد بچه ها، بلکه حتی در مورد آدم هایی که از من بزرگ تر بودند و حتی در خانواده خودم. من همیشه در مورد 7 خواهر و برادرم، حس می کردم مادر این ها هستم. یعنی حس مادری در من بسیار شدید بوده و هست و همیشه آدمی بوده ام که خودم را پخش کرده ام برای همه، و خب نمی توانستم تمرکز داشته باشم روی خانواده و شخص خودم. مثلا اگر یک نفر آدم گرسنه باشد پشت در، می توانم او را داخل بیاورم بدون این که بدانم کیست و اشتباهات زیادی هم سر این مسائل کردم. برایم هم اصلا مطرح نیست که این آ دم بدی است یا خوب.

پوران فرخ زاد از زندگی شخصی خود و فروغ می گوید (2)

من همیشه با دید خوب نگاه کردم. یک عده به من می گویند تو زیادی خوش بین هستی. من دوست دارم این طور باشم. دلم نمی خواهد بدبین باشم. هر موقع هم مصیبتی می آید، فکر می کنم که رد می شود و زود تمام می شود. همیشه ته دلم یک فانوس روشن است. هر روز صبح که بلند می شوم، فکر می کنم امروز یک اتفاق خوب می افتد. هیچ وقت فکر بدی نکرده ام، حتی در اوج بدی و تمام بلاهایی که سرم آمد در زندگی، همه را دوست داشتم و دارم و همیشه خوش بین بودم. حرمت زندگی برای من خیلی زیاد است، خیلی! می گویم اگر بدی پیش می آید، گناه از ماست. اگر زشتی پیش می آید، این ما هستیم که زندگی را زشت یا زیبا می کنیم. غیر از این است؟ این واقعیت است.

بله، واقعیت است، اما همان طور که گفتید، واقعیت تلخ است. تلخی انتخابی که برای ازدواج کرده بودید را چه زمانی احساس کردید؟

ازدواج من نزدیک 10 سال طول کشید و بعد هم با کمال احترام از هم جدا شدیم. همیشه آزاد بود که خانه ما بباید. همیشه آزاد بودم که آن جا بروم. بچه ها پیش مادربزرگشان ماندند که بسیار نازنین، بسیار مهربان و البته عاشق من بود. جدایی خیلی عجیب و  غریبی بود. چون در ایران رسم داریم وقتی یک زن و مرد از هم جدا می شوند، با هم دشمن می شوند اما من و او کمک کردیم که این طور نشود. از او که جدا شدم، رفتم رادوی و تلویزیون کارکردن را شروع کردم و تازه فهمیدم زندگی یعنی چه!

پوران فرخ زاد از زندگی شخصی خود و فروغ می گوید (2)

درواقع آن جا شروع دوباره زندگی برای شما بود؟

بله. شروع دوباره رویارویی با واقعیت زندگی و مسئولیت. آدم تا مسئولیت را احساس نکند، آدم نمی شود. من تا زمانی که در خانه پدری بودم، پدرم خرجم را می داد. در خانه همسرم هم که مرد بسیار دست و دل بازی بود، زندگی خیلی خوبی داشتم و نمی خواستم پول درآورم. حتی وقتی که برای مجله اش می نوشتم، نمی خواستم پول بگیرم. او در آن زمان مجله «آسیای جوان» را در می آورد که در زمان خودش هم ردیف با «ترقی» بود. من یک دختر 16-17 ساله بودم که ازدواج کردیم و تا 25 سالگی، کار اداره این مجله با من بود.

این را بارها گفته ام که من یک دوره روزنامه نگاری تجربی را گذراندم و اگرچه که در ازای کارم از همسرم پول می گرفتم اما احساس خفت می کردم از این حس. اتفاقا یکی از علل جدایی ما همین بود. یکی دیگر از علل جدایی ما این بود که هرچه سن آدم بالاتر می رود، بینایی اش نسبت به زندگی و خودش بیشتر می شود. خیلی طول کشید تا خودم را پیدا کردم و دیدم دیگر نمی توانم زیر بار هیچ مردی، هیچ زنی و هیچ خانواده ای بروم. باید کار کنم و سختی های بسیار کشیدم. استقلال یک زن جوان در جامعه گرگ های گرسنه، سخت به دست می آید. الان من از دیدن زن ها و دخترانی که به فراوانی مستقل هستند، لذت زیاد می برم. ولی زمان ما این حرف ها نبود. اصلا برای زن هنوز هم چنین استقلالی به راحتی تعریف نمی شود چه رسد به آن دوره که اصلا جای رشد برای زنان فراهم نبود.

برخورد خانواده با این جدای چطور بود؟ تراژدی فروغ تکرار شد؟

پدرم به خانه راهم نمی داد.اصلا خودم نرفتم، جرات نمی کردم. به ما حتی نگاه نکرد؛ نه به من، نه به فروغ. بگذریم. حوادث زیادی گذشت. زندگی من خیلی سخت پیش رفت. یادم هست که با فروش خرت و پرت ها، یک آپارتمان اجاره کردم در همین خیابان عباس آباد. وسیله زندگی هم نداشتم. مادرم گاهی در پناه به من کمک می کرد ولی بیشترش را نه. رفتم رادیو. آقای دکتر شاه حسینی، یادش به خیر، گل زنده است و من به او ارادت دارم. کمک زیادی کرد و مرا به رادیو برد. من با اولین نمایشنامه که نوشتم، گل کردم. برایم یک قراری گذاشتند که 250 تومان از هر نمایشنامه ام بگیرم. برای من چیزی می شد ولی کفاف زندگی را نمی داد.

از آن طرف، شرایط روحی ام هم مناسب نبود. یک خانه خشک و خالی و زن جوانی که بچه هایش کنارش نیستند. این زن درد دارد در دلش، به خانواده شلوغ اعتقاد و عادت داشته و در چنین فضایی بزرگ شده. حالا رفته و باید تنهایی این بار را بکشد. باید پول برق را بدهد، پول آب را بدهد، باید غذا بخورد، باید لباس بخرد. همه کار! خیلی سخت بود. گاهی گریه می کردم ولی تصمیم گرفته بودم روی پای خودم بایستم. این خلی برای دختران جوان درس مهمی است.

همیشه به آن ها گفته ام: نترسید! از این که دیگر به کسی آویزان نیستید، لذت ببرید و خودتان را بسازید! من تمام این سختی ها را مو به مو تجربه کردم؛ تنهایی، بی پولی، غم، غصه، خشونت پدر، برادرانم هم آن موقع اروپا بودند. فروغ هم جدا شده بود. در سخیت بسیار همه این تنهایی ها را تجربه کردم.
همین که فروغ هم از همسرش جدا شده بود، بهانه خوبی نبود که با هم زندگی مشترکی  آغاز کنید؟

نه، او هم مثل من زن مستقلی بود و سختی بسیار دیده بود. باید کار می کرد و پول در می آورد؛ درست عین من! اما مشکل من کمتر از یک سال بعد حل شد. یک سال طول نکشید که در کارم موفق شدم؛ از یک برنامه رادیویی، تبدیل شد به  4-5 برنامه در هفته. یک وقت کار به جایی رسید که دکتر آزمون مرا صدا کرد و گفت شما داری رادیو را غارت می کنی. چقدر کار می کنی؟ (می خندد) باور کن آن موقع شاید ماهی 30 هزار تومان از نوشتن در می آوردم. از صبح تا شب کار می کردم. تا ساعت 12 در کتابخانه رادیو بودم.

کار کردم ولی زندگی ام را ساختم. آن موقع حادثه ای عاشقانه برایم پیش آمد. یک موجود دیگری به زور خودش را وارد زندگی ام کرد. اما خیلی طول نکشید که شناخت عمیقی از مرد به دست آوردم. تا آن موقع، هنوز چیزی در مورد مردها نمی دانستم. خیلی معصوم بودم، خیلی! فکر می کردم می دانم ولی الان می دانم که هیچ نمی دانستم. گول خوردم. باز گول کلمات عاشقانه را خوردم.

فکر کنم شما و فروغ شبیه پدرتان شده اید. آدم هایی هستید که برای عشق زندگی می کنید.

بله. ولی این یک تجربه خیلی برایم خوب بود. یعنی حقیقت مرد را به آن معنی که رایج است دریافتم و دیدم چقدر بین موجودیت مرد و زن تفاوت است. اکثر ما زن ها وقتی عاشق می شویم با ذهنمان عاشق می شویم. مردها با غرایزشان عاشق می شوند. این دو خیلی با هم فرق دارد. من از این تفاوت ضربه خوردم؛ از مردی که اصرار زیادی به ازدواج با من داشت اما من زیر بارش نرفتم. چرا؟ چون اعتقاد داشتم دو دختر و بچه دارم و این ها هرگز نباید مرد دیگری را به غیر پدرشان ببینند. بنابراین هرگز این کار را نکردم و خیلی زود از آن آدم هم جدا شدم. تمام شد.

در یکی از داستان هایتان به مفهوم بازگشت اشاره می کنید. می خواهم بدانم که آیا آن مرد که اسمش را هم نمی برید، تصمیم نگرفت بازگردد و اگر این طور است، مفهوم بازگشت چه تعبیری پیدا می کند؟

چرا! آن آدم تلاش بسیاری کرد که بازگردد ولی من اعتقادی به بازگشت ندارم. شما راهی را می روید، اگر برگردید، اشتباه است. باید جلو بروید. عقب نباید بروید نباید برگردید. ما خلق شدیم برای این که جلو برویم. بنابراین یک تجربه را دو بار تکرار نمی کنیم. آن زمان بود که خودم را شناختم و فهمیدم که هستم و چقدر قدرت در من وجود دارد. تا آن زمان از این چیزها، چیزی نمی دانستم. موقعی که خیلی جوان تر بودم، اصلا نمی دانستم که می توانم در اجتماع گرگ ها روی پای خودم بایستم. خیلی مشکل است.

رادیو یا تلویزیون آن زمان جای ایمنی برای یک زن جوان نبود. یعنی شما اگر به خاطرات این و آن مراجعه کنید متوجه می شوید که نه فقط رادیو و تلویزیون بلکه خیلی جاها، محل امنی برای یک زن جوان نبودند اما من آن جا خیلی خوب زندگی را آموختم. خیلی زود آدم ها را فهمیدم. همه را شناختم. هنر و ادب و این که مثلا یک شاعر خیلی خوب می تواند یک انسان خیلی بد باشد و حتی یکی از تجربه هایی که در این بخش از زندگی پیدا کردم این بود که آدم نباید دنبال رویاهایش برود. من چند تجربه بسیار تخل از شعرای مملکت دارم.

می دانید که خیلی شعر را دوست دارم، عاشق شعر هستم. با اینکه کارهای پژوهش کرده ام، داستان نوشته ام و ترجمه کرده ام ولی در درونم یک شاعرم. یادم هست که آقای «عباس پهلوان» که آن زمان سردبیر مجله «فردوسی» بود، می گفت نمی دانم چرا شعرهایت را چاپ نمی کنی؟ حتی در نثر تو، شعر هست. راست می گفت. همیشه در مغز من شعر بوده و هست. اما برخوردم با شاعران، چیزهای دیگری به من یاد داد.

من این شاعران را دیدم، اصلا درونشان با بیرونشان یکی نبود. حالا نام نمی برم به حرمت نبوغی که داشتند، ولی نبوغ به نظر من، هم باید ظاهری باشد و هم باطنی. نمی شود من شاعر خوبی باشم، نویسنده خوبی باشم ولی وقتی جوانی مثل شما رو به روی من قرار می گیرد، از این دیدار، یک تجربه تلخ به دست آورد. همین تجربه های تلخ بود که مرا برای مدت درازی از دنیای شاعران قطع کرد. صحنه هایی دیدم و حرف هایی شنیدم که با روح شاعرانه مغایر بود.

یک غزلسرای بسیار خوبی بود که اسمش را نمی برم. یک دفعه مرا به خانه اش دعوت کرد. خانمش هم بود و تعدادی مهمان هم آن جا بودند. دیدم روی زمین سفره انداخته، یک پیژامه تنش است، یک بره را سر تا پا پخته و گذاشتند سر سفره و او در حالی که داشت این بره را با چاقو می برید، آب از دهانش راه افتاده بود. این آقای شاعر یک شعر بی نظیر داشت که همیشه ورد کلامم بود، به همین خاطر از او پرسیدم این شعر را در چه حالتی گفته اید؟ و دیدم زنش شروع کرد به خندیدن. هی تعجب کردم که برای چه می خندد!؟

بالاخره اعتراف کرد که این شعر را در توالت سروده. گفت که می رود در توالت و یک ساعت می نشیند، همان جا شعر می گوید. چنان این شعر از چشم من افتاد که دیگر نه این شعر و نه هیچ شعری از این شاعر را نخواندم. آن دیدار و دیدارهای مشابه با آن، اثر خیلی بدی روی من گذاشت.

دیدارهای مشابه؟! یعنی در آن زمان از این دست شاعران بسیار بودند؟

یک شاعری بود که در رادیو رفت و آمد داشت و خیلی بنام بود. یک روز ما را دعوت کرد به چلوکبابی میدان ارگ. رفتیم و خوشحال هم بودیم که می گوییم و می خندیم. ناگهان دیدم یک آمپول از جیبش درآورد و گفت ببخشید و فرو کرد در پایش. من اصلا این چیزها را ندیده بودم تا آن زمان. آن قدر معصوم بودم که ماتم برد. بعد فهمیدم که او هروئینی است. وقتی برای مادرم این واقعه را تعریف کردم، مادرم گفت دختر برای چه به رادیو رفته ای؟! یک وقت این بلاها سرت نیاید!؟

خب ما که اصلا اهل این حرف ها نبودیم؛ اما دیدن این صحنه ها و خیلی چیزهای دیگری، مرا برای مدت طولانی قطع کرد از فضاهای شعری و روشنفکری. اصلا مدت درازی بری بودم از این جامعه فرهنگی، چون اعتقاد دارم هروئین، شیشه و کلا کارهایی از این دست که من حتی اسم بعضی هایشان را بلد نیستم، ذهن و مغز آدم را آسیب می زند و تراوشات ذهنی که تحت این ها باشد، آسیب گر است. یعنی یک آدمی که هروئین زده و شعر می گوید، کلمات واژه ها و مضامینی را مکتوب می کند که من خواننده یا شنونده را خراب می کند و به جایی می برد که نباید.

عقیده من این است که آدمی که دست به قلم می برد باید مغزش سلامت باشد. من چه رسالتی دارم؟ چرا می نویسم؟ چرا کار می کنم؟ دلایلش زیاد است ولی یکی از این دلایل، این است که با مردم ارتباط بگیرم. شاید رویشان اثر خوشی بگذارم. شاید! نه فقط آن موقع، امروز هم این فضاها، این آدم ها، نه فقط ارتباط خوشی را با مردم برقرار نمی کنند، بلکه ذهنشان را هم منحرف می کنند.

چه نکته عجیبی! اجازه دارم این حس و حال شما را وصل کنم به آن شعری که فروغ دارد و فضاهای افیونی روشنفکری آن زمان را به نقد می کشد؟

من نمی توانم بگویم که نگاه فروغ هم مثل من بود یا نبود. ولی ما یک خون داشتیم و یک نگاه داشتیم. با این همه او یک جور دیگری بود و با من فرق داشت.

دقیقا منظور من هم همین است. شما دو خواهر بودید با یک نگاه منفی نسبت به فضای روشنفکری آن زمان، اما شما از این فضا دوری کردید ولی فروغ در همین فضا ماند و نقدش کرد.

بله، او می رفت و می پذیرفت اما پیش می آمد که در یکی از همین مجالس بپرد به آدم هایی که این طور بودند. من این کار را نمی کردم، مظلوم تر و ساکت تر بودم. او خیلی شیطان بود. او درواقع یک زن نبود، یک مرد بود، یک پسر بود. مثلا در بچگی من آن قدر عزیز بودم در خانه که خدمتکارهای خانه ای که در شمال داشتیم به من می گفتند «پوراندخت خانوم نازنین». بغلم می کردند و دوست داشتند ولی فروغ و آن برادرم این خدمتکارها را اذیت می کردند. حالا که فکر می کنم شاید به این خاطر است که پدرم به عادت دهاتی های قدیم، پسردوست بود و فروغ بین دو پسر به دنیا آمده بود و همین بود که همیشه هم آوری اش با پسرها بسیار بود و در این میان می خواست با پسرها رقابت کند. خاطرم هست که روی هره دیوار راه می رفت، لباس های پسرها همیشه از دست او پاره بود و مدام بازی می کرد.

من این طور نبودم. یک آدم ساکت خیالبافی بودم که همیشه از گوشه ای تماشا می کردم و حالت مادرانه داشتم. علتش چیست؟ علتش این که وقتی به دنیا آمدم، مادرم عاشق من شد اما مادرگونگی هایش زود تمام شد، چرا که بعد از من، خیلی زود، بچه های دیگر هم آمدند و من کم کم برای این ها تبدیل به مادر شدم. در عوض بچه های بعد از من، عقده پدر داشتند. اگر دقت کنید، فروغ در زندگی بعدی اش تمایلش بیشتر به مردهایی بود که نقش پدرها را داشتند.

مثلا همسر اولش که خیلی بزرگ تر از فروغ بود، یادم هست که مادرم با اخم و تعجب می گفت: «یعنی چه؟ می خواهی زن پدرت شوی؟» پرویز رات می گفت و بعد هم ماجرا ابراهیم گلستان پیش آمد که او هم خیلی سنش بیشتر بود. همیشه این طور بود. دنبال پدر می گشت اما من همیشه مادر بودم. کاش این مقالاتی که در مورد فروغ نوشته می شود، به این موضوع روانکاوی هم بپردازد که اصولا دلیل بی قراری های فروغ چه بوده؟

در کشمکش هایی که آن سال ها، شما، برادرهایتان و حتی فروغ داشتید، فرصت درددل کردن پیش می آمد؟ مثلا فروغ با شما درددل می کرد تا این حس مادرانه تان عمیق تر شود؟

خیلی زیاد، اما نه او می دانست و نه من می دانستم که این حال به احساس مادرانگی بر می گردد. آدم در بچگی که این چیزها سرش نمی شود.خیلی دیر فهمیدم. اصولا آدم در زندگی خیلی چیزها را دیر می فهمد. به طور مثال، بعدها که بزرگ تر شدم، در پدرم کشفیات زیادی کردم که وقتی به او می گفتم، سکوت می کرد و هیچ نمی گفت. مات خیلی از پدرمان می ترسیدیم؛ وحشتناک! یعنی ظاهرش بود. بعد که من بزرگ شدم و برای خوردم زنی شدم و او هم پیر شده بود، این ها را فهمیدم. بعد از تمام شکست هایی که در زندگی خورده بود- که بیشتر شکست های عاشقانه بودند- دوباره می خواست به خانواده برگردد. نمی توانست برود پیش مامان، اما به من خیلی سر می زد.

با فروغ هم خیلی رابطه خوبی داشت، اگرچه که اولش در حق او بد کرده بود. ما به او می گفتیم که شما با فروغ بداخلاقی کردی. شما فروغ را از خانه بیرون کردی. می گفت شما نمی فهمید که من آبرویم رفته. می گفتیم مگر آبروی آدم با دو تا شعر می رود؟ مدام ازش می پرسیدیم که چرا نخواست و نتوانست دخترش را بشناسد و درک کند! خلاصه نمی توانست بفهمد، به خصوص گستاخی های فروغ را. اما من گستاخ نبودم. همیشه حرمت همه را نگه می داشتم.

فروغ و برادرم برای خودشان دشمن درست می کردند. مثلا اگر در مجلسی چیزی می دیدند، یقه آن طرف را می گرفتند و همین باعث دشمن تراشی می شد. حالا بعد از این زمان درازی که من بدون آن ها دارم زندگی می کنم، تمام سعی ام را کرده ام که وجهه خانواده ام را کمی مرمت کنم.

چطور می شود پس از سال ها دست به مرمت این چهره زد و آیا اصولا این چهره نیازی به مرمت دارد؟

می دانید آنها خیلی در کارشان محبوب بودند اما بین مردم عادی کوچه و بازار چندان مقبول نبودند. در مورد فروغ باید بگویم که بسیار دشمن داشت و در مورد برادرم، خیلی به او حسودی می کردند. خب آن موقع من هنوز در خانه همسرم بودم و یادم هست که پرویز دائم به همسرم می گفت که خیلی لیلی به لالای من نگذارد، چون من هم مثل فروغ از او جدا می شوم. خب این خیلی برای من تلخ بود، خصوصا این که من پرویز را خیلی دوست داشتم و باور کنید که وقتی مرد، خیلی غصه خوردم و حتی شاید بزرگ ترین مراسم ختم را هم من برای او گرفتم.
پرویز شاپور در تاریخ معاصر ادبیات ما شخصیت عجیبی است. علاوه بر این که داماد خانواده شما بود، یک نسبت فامیلی هم با هم داشتید!

هم فامیل ما بود و هم فروغ، زمانی او را دوست داشت و البته خودش هم شخصیت دوست داشتنی ای  بود، به حرمت آن عشق، او را دوست داشتم وگرنه شوهر خوبی نبود، دوست خوب و آدم خوبی بود، اما شوهر خوبی نبود. طنزهایش بسیار زیبا بود و قلم خوبی داشت. خانه آن ها از پشت به خانه ما چسبیده بود. یک پنجره بزرگ و یک حباط بزرگ بین خانه ما و خانه آن ها فاصله بود. همیشه هم خانه شان پر بود از گربه، گربه هایی که مرتب می آمدند آشپزخانه ما و مادرم دعوا را می انداخت، خود پرویز هم شخصیت عجیبی داشت. عاشق سنجاق قفلی بود. انواع سنجاق قفلی ها را داشت؛ از کوچیک تا بزرگ. اصلا سر همین سنجاق قفلی ها، رابطه عاشقانه فروغ و پرویز شروع شد.

خاطره این آشنایی را برایمان تعریف کنید.

ما دوره های نوروزی داشتیم در خانواده مادری که هر روز یک جا جمع می شدیم و خانواده پرویز هم می آمدند. البته من این ها را از نزدیک ندیده بودم. چون معاشرتی نداشتیم ولی در همین دوره ها با هم آشنا شدیم. پرویز خیلی شیرین سخن بود. بچه ها را جمع می کرد و برایمان قصه های سریالی تعریف می کرد. آن زمان چون خود من هم درگیر عشق و عاشقی بودم، متوجه شدم که چند باری نگاه های عاشقانه میان پرویز و فروغ رد و بدل می شود ولی یک شب دیدم که فروغ از مادرم سنجاق قفلی می خواهد و بعد فهمیدم که پرویز و فروغ رد و بدل می شود ولی یک شب دیدم که فروغ از مادرم سنجاق قفلی می خواهد و بعد فهمیدم که پرویز، سنجاق قفلی باز است! خب همین دیگر. خیلی زود بینشان عشق جوشید و خیلی زود هم تمام شد. همان زمان بود که من هم در حال ازدواج بودم و خیلی حواسم به فروغ نبود.
در خانواده های هنرمند ایرانی، کمتر پیش آمده که این میزان شور و استعداد در یک نسل از خانواده ای به وجود بیاید، داستان زندگی شما را چه اتفاقی اینقدر متفاوت کرد؟

بدون شک آن اتفاق پدرمان بود. پدر ما قزاق بود! پیش از این و در دوران جوانی پدر بسیار ماجراجو بوده و در چهارده سالگی از ده فرار کرده و به تهران آمده، با دست خالی، شاگردی کرده و کارهای مختلفی را تجربه کرده تا به قول معروف نان در بیاورد و از این رو کاملا روی پای خودش ایستاده بود، و بعد از این هم رفته و به قزاق ها پیوسته است.

همانطور که گفتم بسیار ماجراجو بود و احساسات تندی داشت. در باطن بی اندازه مهربان بود ولی در خانه و در نمای بیرونی اش بی حد بداخلاق! من فکر می کنم این آدم عجیب و غریب می توانست بسیار شاعر خوبی شود و اصلا بی خود رفته و نظامی شده.

مثلا به من می گفت در چند جنگ از جمله جنگ با میرزا کوچک خان که شرکت کرده بود هر موقع پای این می افتاد ک کسی را بکشد، «در می رفته» و اصلا تاب کشتن انسان دیگری را نداشته است. از این رو می توانم بگویم آدمی دو شخصیتی بود، یک رویش آدمی نظامی و خشن بود و روی دیگرش شاعری بالفطره! چهار کتاب نوشته و توانسته افکارش را در نثر پیاده کند، اما به واسطه همان دو شخصیتی بودن در شعر زیاد موفق نبوده، من چندین شعر نیمه تمام از او دیده ام که چندان استوار نیست و تخیلی نیمه کار است.

او علی رغم این که می توانسته شاعر شود، شاعر نشده و ارث شاعری اش به ما رسیده، یعنی پخش شده در تک تک اعضای خانواده ما ذوق نوشتن و شاعری داشتند که این مهم در من و فروغ بیش از همه نمود داشت.

مادر هم خط و ربطی با ادبیات و هنر داشت؟

مادر من بسیار اهل رمان خواندن بود، یعنی فلسفه نمی خواند و فراتر از رمان نمی رفت. یعنی من هرچه رمان در کتابخانه ام دارم دیده ام که مادر در انتهایش نوشته «خوانده شد». بسیار مهربان و در عین حال مغرور بود، یکبار هم که به عنوان مادر نمونه انتخاب شد. البته این را هم بدانید که پدر و مادرمان مهربان بودنشان مربوط به بیرون از محیط خانه بود و درخانه بسیار جدی و خشن با ما رفتار می کردند.

اولین نشانه های نبوغ در نسل شما در کدامتان بروز کرد؟ یعنی کدام به سمت هنر رفتید و کدامتان زودتر چهره شد؟

چهره شدن و شهرت یافتن بدون شک فروغ بود.

شما هم شعر می گفتید؟

نه من داستان می نوشتم و در مجله سیروس ما، روزنامه نگاری می کردم و همزمان چند مجله را اداره می کردم، البته الان که آن کارها را می بینم از خنده می میرم! چرا که بسیار سطحی بودند.

و فروغ در این زمان چکار می کرد؟

همزمان با کار کردن من در روزنامه، فروغ شعر می نوشت، شعرهای کتاب اولش را می آورد و با هم می خواندیم و تصحیح شان می کردیم. در آن زمان من و فروغ بسیار با هم یکی بودیم، تا چند سال بعد هم داستان همین گونه بود تا کم کم راهمان از هم جدا شد.

چه اتفاقی افتاد که از لحاظ تفکر از هم دور شدید؟

نمی توانم به طور قطع بگویم، بزرگ شدن، وقایع مختلف زندگی، تغیر نحوه دید، همه اینها می توانست سبب آن باشد، اما من در آن سال ها شخصیتم از این قرار شد که مسالمت جو بودم و اهل مرافه با افراد نبودم و دیگران هم بسیار با من دوست بودند و دوستم داشتند. ولی فروغ بی نهایت شیطان بود و آدم ها را اذیت می کرد، کارهایش بسیار پسرانه بود و اهل انتقاد بود و رو به روی شما که می نشست، یا سرحال و سرزنده بود بگو بخند با شما داشت، یا آنقدر بهتان گیر می داد تا دعوایتان شود…

اتفاقا گویا این روحیه فروغ به مزاج مردم هم خوش نمی آمده، چرا که روزنامه های آن را که ورق می زنی، می بینی که برخورد خصمانه ای با فروغ داشته اند و حواشی زندگی اش را بسیار انعکاس می دادند، این طور نیست؟

دقیقا، بسیار فروغ را اذیت می کردند، نه اینکه دوستش نداشتند! بلکه جامعه آن زمان با اتفاق تازه ای که فروغ بود مشکل داشت و نمی توانست حضور و رفتارش را هضم کند، و از این رو مدت ها گذشت تا او را بپذیرند، البته این درباره زندگی تمام افرادی که به فروغ حمله می کردند، بعد از چند وقت شروع به تقلید از او کردند و عین فروغ شعر نوشتند.

حسادت نقشی نداشت؟

چرا نقش داشت، چرا که آدم جسور کم است، دیگران دوست دارند که جسارت داشته باشند اما می ترسند، و چون نمی توانند مثل او باشند حسادت می کنند

در ادامه اینکه گفتید شما و فروغ دو راه مختلف را انتخاب کردید، یک ابهام وجود دارد، آیا این جدایی تفکر به جدا شدن فروغ از خانواده منجر شد؟ چرا که امروز برخی روایت می کنند فروغ از خانواده منجر شد؟ چرا که امروز برخی روایت می کنند فروغ از خانواده اش بریده بود و رابطه و دلبستگی چندانی به خانواده اش نداشت؟

اصلا اینطور نیست! فروغ عاشق خانواده مان ب

ود، آن موقع دروس جزو شهر نبود و از این رو فروغ بیشتر ناهارها به شهر دمی آمد و در خانه من با هم ناهار می خوردیم، هفته ای دو روز هم به خانه پدری می رفت، به قول معروف بسیار مامانی و بابایی بود. و بسیار سعی می کرد که به خانواده متصل بماند.

در این سال ها و بعد از جدایی از پرویز شاپور رابطه اش با پدرتان چگونه بود؟

اتفاقا این مسئله ایست که من برای اولین بار می خواهم به آن اشاره کنم، چرا که در شناخت شخصیت فروغ بسیار راه گشاست. اگر به زندگی فروغ دقیق نگاه کنی، می بینی که مردهای کلیدی زندگی فروغ، میانسال و پیر هستند یعنی با خودش فاصله سنی زیادی دارند که می توانم بگویم، مهمترین علتش نامهربانی های پدرم بود، یعنی فروغ همیشه دنبال پدر می گشت و تمام بی قراری هایی که در زندگی اش می بینید به علت این بود که در جستجوی پدری بود که با او مهربان باشد. پدر ما هیچ وقت آن نقشی را که باید یک پدر بازی کند بازی نکرد، یعنی به ما محبت نکرد، ما را بیرون نبرد و هر وقت هم می آمد خشونتش حرف اول را می زد.

هفته ای یکبار همه ما را جمع می کرد و برایمان کنفرانس می داد و راه های اتکا به نفس و روی پای خود ایستادن را به ما می آموخت و از همین رو بود که من و فروغ خودمان زندگی مان را ساختیم و شاید این مهمترین کاری بود که پدر برای ما کرد. با این همه اما همانطور که گفتم مسئله فروغ مسئله پدر بود، یعنی می گشت تا پدری برای خودش بیاید، ابتدا با پرویز شاپور آشنا شد که نهایتا به شکست انجامید، و پس از آن هم ابراهیم گلستان!

بعد از شهرت فروغ، و چاپ شدن آثار آخرش، و بعد از اینکه شما در رادیو و تلویزیون به کار مشغول شدید، و پس از مرگ فروغ و بعدتر تا انقلاب 57، فضای رسانه ای و روشنفکری ایران با خانواده فرخزاد چگونه برخورد می کرد؟

از تلخی مرگ فروغ اگر بگذریم، باید گفت که بسیار فضای ایده آلی بود، یعنی همه ما شهرت مناسبی داشتیم و هر کدام به فراخور مورد توجه مردم بودیم. رسانه ها و دست اندرکاران فرهنگی کشور هم بسیار به آثار ما بها می دادند. من در رادیو و بعدتر در تلویزیون شهرت زیادی داشتم و برنامه ادبی من که «دفتر آدینه» نام داشت بسیار مورد توجه بود و اکثر شعرا و نویسندگان شهیر امروز در برنامه من حاضر می شدند و در کل می توان گفت فضای خوب و بدون تنشی بود.
اولین کتاب شما در چه سالی منتشر شد؟

سال 55، مجموعه داستان عاشقانه های دنیا رو ترجمه کرده بودم. بعد هم نشر مروارید آمد و شعرهای من را گرفت و برد و چاپ کرد به نام «خوشبختی در خوردن سیب های سرخ است»، یعنی سال 55 آغاز کار من در حوزه کتاب بود.

چرا تا آن زمان اثری منتشر نکرده بودید؟

شعرهای من در مجله فردوسی چاپ می شد، اما خود من چندان اعتقادی به آن شعرها نداشتم از همین رو کتابشان نمی کردم. فروغ نامی در شعر برآورده بود، و من ابا داشتم که بخواهم در حوزه فعالیت او قدم بردارم. البته هستند کسانی که بی انصافی می کنند و هنوز می گویند، من از نام فروغ استفاده کردم در حالیکه حیطه کارهای ما با هم کاملا متفاوت است یعنی آثار من در حوزه تاریخ، هیچ ربطی به خواهرم ندارد! با اینهمه همینجا می گویم که من به بدجنسی و بی انصافی این افراد کاری ندارم و به کار خودم ادامه می دهم! البته من هیچ وقت منکر نام خانوادگی و تاثیر آن بر شکل گیری شخصیت و روند زندگی ام نیستم، اما قائل به این هم هستم که مقایسه کار غلطی است، ما سه نفر، با توانایی ها، استعدادها  علایق مختلف بویدم و هر کداممان به سطحی از موفقیت دست پیدا کردیم، حالا بحثی در این نیست که فروغ به واسطه نبوغ بی حد و حصر و تجربه های جسورانه اش متفاوت تر از ما بود و به سطح بالاتری از شهرت و محبوبیت دست یافت و هم او باعث سربلندی و افتخار من بود.

شما امروز بیشتر خودتان را شاعر می دانید یا پژوهشگر تاریخی یا…؟

من انسان تک بعدی ای هیچ وقت نبوده ام.، به قول عباس پهلوان، من از بیخ شاعرم! اما شعر همیشه نیست، گاهی ماه می آید و می ورد از شعر خبری نیست، اینجاست که من به سوی بُعدهای دیگر حرفه ام نزدیک می شوم و قصه می نویسم، ترجمه می کنم، پژوهش می کنم، دواوین را تصحیح می کنم، به طور مثال الانه دارم روی دیوان اوحدی مراغه ای کار می کنم که عجیب شاعر خوبی است.

در ادامه جواب سوال بالاتر شاید باشد، اما می خواهم بدانم اینکه بازمانده خانواده فرخزاد هستید چه حسی دارد؟

هم سخت است و هم زیباست، من مرگ تمام اعضای خانواده ام را دیده ام و امروز تنهاتر از هر زمانی هستم، سخت است از این جهت که به تنهایی باید بار همه چیز را بدوش بکشم، هم غمها را، واقعا برخی مواقع که چشمانم را می بندم نمی توانم باور کنم که هیچکسی همراهم نیست… اما شیرینی های خاص خود را هم دارد، یعنی فکر می کنم ما سه نفر یک نفر هستیم، دنبال همیم، مثل «ساری» که باید سه تکه مان را با هم یکی کنند تا چیز واحدی درست شود.

شما در جایگاهی هستید که هر کسی در مورد خانواده تان سوالی یا اظهارنظری داشته باشد سراغ شما را می گیرد، این شما را خسته نمی کند؟

چرا! گاهی وقت ها از بس تلفن زنگ می خورد احساس جنون به من دست می دهد، با من جوری رفتار می کنند مثل اینکه من خواهرم هم هستم. یعنی من همیشه فکر می کنم که من حق ندارم که جای آنها حرف بزنم! زنگ می زنند و می پرسند، چرا فروغ این را گفته، چرا بهمان کار را کرده! خب این را فروغ باید جواب بدهد، من که فروغ نیستم، در عین حال فروغ هم هستم، من هم افتخار آنها را دارم، هم گاهی بی نهایت اندوهگین و خسته ام!

به فضای سیاسی بعد از انقلاب بر گردیم، یعنی زمانی که خانواده فرخ زاد زیر رادیکال قرار گرفت؟

درست است، مثلا در همان سه چهار سال اول من مجبور بودم که نامم را پنهان کنم، حتی فامیل های نزدیک پدرم که تفرشی هستند رابطه شان را با ما قطع کردند و چهره های دیگری از خودشان نشان دادند که البته بعد از 5-6 سالی تک تک شرم زده و پشیمان بازگشتند. اما من به اخلاق خانوادگی مان یعنی سمج بودن رو آوردم و علیرغم اینکه کارم را از دست دادم و در حالی که مادرم مریض شده بود و پدرم سکته کرده بود روی پای خودم ایستادم و زندگی را دوباره ساختم.

پس از چند سال نگاه ها عوض شد و دوباره همه با ما خوب شدند، آنها که بریده بودند دوباره به ما بازگشتند و خیلی محبوبیت زیادی میان مردمی بود که با خوبی شان دوباره من و خانواده ام را سرافراز کردند و امروز با قاطعیت می گویم که به واسطه علاقه مردم، من امروز بسیار خوشبختم. و از این او خدا را شاکر هستم که محبت مردم را به من و خانواده ام اعطا کرده است.

همانطور که گفتید فضای فرهنگی کشور کم کم به سمتی رفت که دوباره محبوبیت خانواده فرخزاد را رسانه ای کرد، یعنی از سال های 75- 76 شاهد بودیم که آثار شما و فروغ مجددا نشر پیدا کرد، این فضا را چگونه ارزیابی می کنید؟

من اهل تفاخر نیستم، اما باور کنید که کتاب های من و فروغ را روی دست می بردند و چاپ های مداوم می خورد!

خب این فضای خوب فرهنگی پیش رفت تا سال 84، اما به یکباره همه چیز عوض شد؟

آخرین کتابم «مهره مهر» سال 84 چاپ شد و پس از آن بود که دیگر کتاب های من و فروغ تجدید چاپ نشد، چرا که می گفتند که کتاب ها دوباره باید بازبینی شود و جرح و تعدیل شود که از نظر من امری محال است! البته شاید اگر من پافشاری کنم و بروم آنجا مجوز بدهند، اما من دلیلی برای اینکار نمی بینم، من کار خودم را می کنم و به ناشر می سپارم، که البته ارشاد هم مجوز نمی دهد!

کتاب های فروغ هم چند سالی است که منتشر نمی شود، درست است؟

دقیقا، حتی باقیمانده کتاب های فروغ  و یا هر کتابی که به فروغ مربوط می شد را هم از نمایشگاه کتاب امسال جمع کردند، هر کتابی که از فروغ در بازار هست به قبل از سال 84 و زمان دولت قبلی باز می گردد. در واقع ما را بایکوت کرده اند! البته در خارج از ایران، هم کتاب های من و هم  کتاب های فروغ بارها چاپ می شود اما صادقانه بگویم اصلا به من نمی چسبد! چرا که شما وقتی کتابی را می نویسید دوست دارید در وطن خودتان منتشر شود و مثلا مردم بگویند این کتاب را برای چه نوشته ای، یا فلان ضعف را دارد، خوب است یا بد است!

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

 
error

Enjoy this blog? Please spread the word :)

RSS20k
دریافت مطالب جدید از طریق ایمیل5k
مارادر فیسبوکتان به اشتراک بگذارید12k
از کانال یوتوب ما بازدید کنید14k
از کانال یوتوب ما بازدید کنید
extra smooth footnotes