قسمت دوم: نگاهی خالی از ترس به تروریسم

بقلم داود ارشد

لینک به قسمت اول

ترور

تعریف ترور

ترور در زبان فرانسه، به معنای دهشت و دهشت افکنی است. در لغتنامه دهخدا آمده‌است: «ترور مأخوذ از Terreur و به معنای قتل سیاسی به وسیله اسلحه در فارسی متداول شده‌است این کلمه در فرانسه به معنای وحشت و خوف آمده و حکومت ترور هم اصول حکومت انقلابی است که پس از سقوط ژیروندن‌ها (از ۳۱ مه ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۴م) در فرانسه مستقر گردید و اعدام‌های سیاسی فراوانی را متضمّن بود.

تعریف راهبردی تروریسم

اقدامات قتل و کشتار و حذف فیزیکی رقبا و حتی انسانهای غیر سیاسی جهت ایجاد ترس و وحشت در میان جوامع هدف بمنظور دستیابی به اهداف و امیال معین سیاسی یکی از تعاریف تروریسم میباشد. بسیاری همچون ویلکنسون (نویسنده کتاب تروریسم و دولت لیبرال از انتشارات دانشگاه نیویورک) معتقدند که تعریف مشترکی که بطور بین اللملی پذیرفته شده باشد برای تروریسم وجود ندارد ویا بسیار پیچیده و دارای عناصر بسیاری میباشند. و یا همچون لاکور در کتاب (عصرتروریسم چاپ بستون) ««بکارگیری نامشروع سلاح جهت رسیدن به هدف سیاسی را نیز این روزها بکار میبرند.»»

واقعیت این است که تعاریف بسیاری از تروریسم شده است. و هر کس فراخور حال خود میتواند و توانسته نامشروع را تعریف کرده و دوستان و دشمنان خود را داخل و خارج حوضه تروریسم تعریف کند.

عامترین تعریفی که مشترک همه تعریفهاست را میتوان در زیر خلاصه کرد.

تروریسم شامل اهداف و انگیزه های سیاسی است، همراه خشونت یا با تهدید بدان است. جهت ایجاد ترس در اهدافش است. با وجود اینکه اهداف مشخصی را مورد حمله قرار میدهد، اما  بسیار فرای اهدافش نیز گسترش میبابد. توسط سازمانهای مشخص و معین صورت میگیرد. درنهایت عمل خشونت جهت ایجاد قدرت جدید یا باز یابی قدرت از دست رفته طراحی و اجرا میشود. عمده قربانیان تروریسم کسانی هستند که نقشی در امور و اهدافی که تروریستها دنبال میکنند (مردم عادی، زنان و مردان و حتی کودکان…) ندارند.

تفاوت ترور و تروریسم

ستمگرکشی و دیگر شکل‌های ترور هرچند معمولاً در چارچوبی از وحشت‌گرایی (تروریسم) انجام می‌شوند، اما میان تروریسم و ترور تفاوت‌های ماهوی مهمی وجود دارد.

مفهوم واژه ترور یک منبع مهم ابهام‌زایی در مورد ماهیت ترور است. واژه ترور (اعدام انقلابی) گاه برای مشروعیت بخشیدن به اقدامات تروریست‌ها استفاده می‌شود.

بعضی ترورهای مشهور جهان

ترورهای زمان پیامبر اسلام

سرودن شعر در صدر اسلام و در جامعه قبیله­ای َآن زمان فوق­العاده اهمیت و تاثیر داشته است. تاثیر شعر در برخی از موارد به مراتب از شمشیر هم بیشتر بود. شعر اعراب را افسون می‌کرد. مدح شاعران یکی از افتخارات اقوام عرب به شمار می‌آمد و مذمت و بدگویی آنان عیب و نقص بزرگی شمرده می‌شد، و سرافکندگی قوم مذمت شده را در پی داشت. بنابراین هیچ تعجبی ندارد که “روبه”؛ شاعر معروف عرب، شعر را در کنار سحر ذکر کرده است. در جنگ‌ها شعر تاثیر شمشیر را در مقابل دشمن داشت. جنگ­جویان را به شجاعت و پایداری در برابر دشمن وا می‌داشت . شعر اسلحه­ای بود برنده همانند دیگر سلاح‌ها و چه بسا تاثیر آن از دیگر سلاح‌ها بیشتر بود. هجو شاعران تاثیر شگرفی در میان عرب داشت. به طوری که در زمان جاهلیت عرب­ها به “اعشی” و “حطیئه” دو تن از شاعران هجو سرا، از ترس زبانشان باج می‌دادند.

بعضی شاعران و افرادیکه علیه پیامبر اشعاری میسرودند و به او بی حرمتی و یا دشمنی خاصی داشتند مانند عصماء بنت مروان، ابو عفک، ابو رافع سلام بن ابی الحقیق، عقبه بن ابی معیط توسط یاران پیامبر ترور شده اند.

ترور هیتلر رهبر فاشیستی آلمان نازی

عملیات والکوره آلمانی Operation Walküre که با نام عملیات والکری هم شناخته می‌شود، مهم ترین سوء قصدی بود که نسبت به جان هیتلر رهبر فاشیست آلمان نازی در ۲۰ ژوئیه سال ۱۹۴۴ میلادی صورت گرفت  ولی کشته نشد.

اتاق و میزی که هیتلر روی آن کار میکرد و بمب در زیر آن منفجر شد

ترور شارل دوگل رئیس جمهور سابق فرانسه

در مجموع سه بار بجان وی سوء قصد شده است ولی مهمترین آن به شب 22 اوت سال 1962 میلادی بازمی گردد. ژنرال دوگل همراه همسرش از کاخ الیزه عازم اقامتگاه شخصی اش در کلمبی بود. تیم ترور به رهبری یک افسر ناراضی از سیاست دوگل در الجزایر عضو یک جنبش مخفی به نام شورای مقاومت ملی که افکار فاشیستی راست داشتند و مخالف استقلال الجزایر بودند دست به اینکار زدند. هر سه ترور دوگل نا فرجام ماندند.

ترور جان اف کندی رئیس جمهور آمریکا

کندی در روز جمعه ۲۲ نوامبر ۱۹۶۳ در ساعت ۱۲:۳۰ بعداز ظهر در دالاس، در جریان سفر به تگزاس، هدف اصابت دو یا سه گلوله قرار گرفت و کشته شد

ترور مهاتما گاندی:

ترور وهنداس کرمچند، مشهور به مهاتما گاندی، وی در جریان مبارزاتش جهت کسب استقلال هند بارها به زندان افتاد، اما سرانجام استقلال مردم هند را در 15 اوت 1947 به دست آورد. رهبر مبارزات استقلال طلبانۀمردم هند، در 30 ژانویه 1948 هنگام مراجعت از عبادتگاه ساعت 9.5 صبح توسط یک هندوی متعصب ترور شد.

ترور ایندیرا گاندی

یگانه دختر جواهر لعل نهرو  و نخست وزیر هند در روز 31 اکتبر سال 1984 میلادی توسط 2 گارد محافظش که از فرقه سیک ها بودند به ضرب گلوله به قتل رسید.

ترور راجیوگاندی

در سال ۱۹۴۴ در شهر بمبئی متولد شد. جواهر نهرو پدربزرگ و ایندیراگاندی مادر او نیز از نخست ‌وزیران هند بودند. در انتخابات سال ۱۹۸۹ حزب کنگره از اکثریت افتاد و راجیوگاندی از نخست‌وزیری استعفا داد. یک‌سال بعد مجددا راجیوگاندی مأمور به‌تشکیل کابینه شد و در ۲۱ مه سال ۱۹۹۱ توسط یکی از مخالفین دخالتهای وی در تامیلِ سریلانکا در جریان یک عمل انتحاری کشته شد.

ترور مارتین لوتر گینگ

درپی بازداشت رزا پارکس، زن سیاهپوستی که با بلند نشدن از روی صندلی یک اتوبوس عمومی برای یک سفیدپوست زندانی شد، کینگ جوان رهبری جنبش تحریم سیاهپوستان را برعهده گرفت و به‌عنوان یک فعال مبارزه با تبعیض نژادی در سرتاسر ایالات متحده آمریکا شهرت یافت. در سال ۱۹۵۷به‌همراه ۶۰ رهبر سیاهپوست دیگر سازمانی را بنیان گذاشت که بعدها به کنفرانس رهبران مسیحی جنوب شناخته شد. وی در مبارزه علیه نژادپرستی از تعالیم مسیح، آبراهام لینکلن و مهاتما گاندیپیروی می‌کرد. مارتین لوتر کینگ در ۴ آوریل ۱۹۶۸ در شهر ممفیس ایالت تنسی ترور شد.

ترور نا فرجام شاه سابق ایران

پرویزنیكخواه در سال ۱۳۴۴ با همدستی فردی به نام رضا شمس­آبادی نقشه ترور شاه را پایه ریزی می کند. وی در دانشگاه منچستر انگلستان تحصیل کرده بود و عضو حزب توده بود. پرویز نیكخواه پس از دستگیری و عفو توسط شاه تصمیم میگیرد که در جهت برنامه های رو به توسعه به شاه کمک کند. وی بعد ها به سرپرستی گروه تحقیق در رادیو و تلویزیون منصوب میشود. با انقلاب اسلامی ۵۷ نیکخواه دستگیر میشود و در تاریخ ۲۲ اسفند ۱۳۵۷ در زندان قصر به اتهام  مفسد في الارض و همکاري با رژيم طاغوت تیرباران می شود.

برخی نظریه ها در مورد ترور

برخی پژوهشگران همچون دیوید راپوپورت و ایویانسکی نظریه امروزین ترور را برگرفته از نظریه ستمگرکشی می‌دانند. امروزه گرایشی برای گنجاندن قتل سیاسی در چارچوب تروریسم پدید آمده و از سوی دیگر بسیاری از گروه‌های وحشت نیز از تاکتیک قتل سیاسی استفاده می‌کنند. آشکارترین تمایز ترور و تروریسم این است که هدف یک قاتل سیاسی یک شخصیت معین است و اسلحه برای از میان بردن او استفاده می‌شود، اما هدف یک اقدام تروریستی مردم بیگناه و غیر سیاسی هستند.

 تروریسم

دکترین تروریسم

دکترین تروریسم از این ایده نشات میگیرد که، اگر دولتی فاسد و گمراه و تباه کار و ظالم است، باید جهت تغییر آن دست به حذف و کشتن زد، ولی در تاریخ دیده نشده که مسئله به همین جا ختم شود. دکترین تروریسم اگر در همینجا متوقف میشد اصلا تروریسم متولد نمیشد. دکترین تروریسم درادامه معتقد است کسانیکه این حاکمیت را انتخاب میکنند، حمایت سیاسی و معنوی میکنند، چرخش امورش را موجب میشوند، حتی متمایل به آن هستند نیز باید باهمان شیوه که با دولت مربوطه برخورد میشود برخورد شود. با وجود این تفکر در صورتیکه گروههای تروریستی آشکارا واقفند که  بسیاری از شهروندان یک دولت اساسا یا در رای گیری شرکت نمیکنند و یا مخالف آن هستند.  اما در دکترین تروریستی کشتن شهروندان که در واقع بوجود آوردنده آن دولت و حاکمیت و سیستم فرض میشوند نیز مشروع است. که البته و متاسفانه مثالهای زیادی در این زمینه وجود دارد. از نزدیکترین نمونه های این تفکر داعش است و طالبان و فرقه رجوی.

اصل حق تعیین سر نوشت

اصل حق تعیین سر نوشت یکی از ایده های قرن نوزدهم است که وارد حقوق بین المللی قرن بیستم و منشور ملل متحد شده است. بر اساس این اصل افراد حق دارند تا در مورد سرنوشت خویش و سرزمینی که در آن زندگی می کنند بدون دخالت بیگانگان تصمیم گیری کنند. اصل حق تعیین سرنوشت پس از سال ۱۹۴۵ به عنوان ابزاری جهت رهایی از مستعمره مورد استفاده بسیاری از ملت های تحت استعمار قرار گرفت.

دکترین حاکمیت مردمی از این ایده اخلاقی نشأت گرفته که انسانها آزاد و برابر آفریده شده اند و هر فرد حقوقی مساوی با دیگران در قدرت سیاسی داراست.

شعار یکنفر یک رأی

شعار «یک فرد، یک رأی» این عقیده را بیان می دارد که دموکراسی در مقایسه با سایر نظام های سیاسی موجود به دلیل هماهنگی باطبیعت انسان بهترین الگو می باشد. به هر حال آنچه از حاکمیت مردمی برمی آید این است که نگرش مذکور خواهان توزیع مسئولیت های سیاسی بین مردم و به خصوص مسئولیت آنها در قبال جنگ علیه دولت متبوع خود می باشد. در این ایده فراخوان شهروندان جهت شرکت در جنگ می تواند توجیهی منطقی بنظر برسد. زیرا این ایده در پی پاسخگویی به این سؤال است که اگر مردم سازنده دولت هستند بنابراین آیا وظیفه ندارند که از آن دفاع کرده و مشکلات ناشی از حملات علیه آن را نیز تحمل نمایند؟

علیرغم تلاش هایی که در حقوق بین الملل جهت قائل شدن تفاوت بین فساد و ستم سیاستمداران و دولتمردان با افراد عادی و شهروندان در چنین شرایطی صورت گرفته ولی کماکان در این ایده حملات مستقیم به شهروندان تابعه یک دولت در جنگ به توجیه منطقی دست یافته است. همین اندیشه ها و ایده های ناشی از اصل حاکمیت مردمی باعث شده تا تروریست ها با گرایش های گوناگون بدان تمسک جسته و همچنین از تناقضات نهفته در این گفتار که «یک انسان تروریست برای فرد دیگر مبارزی آزادیخواه است» استفاده کرده و جهت تحقق اهداف خود از آن بهره جویند.

تروریسم دولتی

تروریسم دولتی اصطلاحی است که برای دخالت دولت یا دولتهایی در عملیات تروریستی یا حمایت از عملیات نظامی تروریستی برای زوال، تضعیف و براندازی دولت مذکور یا کل دستگاه حاکمه آن کشور انجام می‌شود. کمکهای مادی و معنوی (مثل حمایت سیاسی) به گروههای مخالف و مشارکت در عملیاتی چون بمبگذاری، مین گذاری بنادر و سواحل، آدم ربایی، هواپیمادزدی و ترور مقامهای عالی مملکتی، نمونه‌هایی از تروریسم دولتی است.

برایان جنکینس که از خبرنگاران مشهور در معضل تروریسم است از تروریسم دولتی به عنوان «جنگ نیابتی» یاد می‌کند. وی می‌گوید: «این کشورها (پیروان تروریسم دولتی) بر محدودیتهای جنگهای متعارف واقفاند. بنابراین ترجیح می‌دهند از امکانات سازمانهای تروریستی، که خود راساً آنها را ایجاد کرده اند یا تغذیه مالی آنها را بر عهده دارند، برای تهدید دشمن یا اخلال در ثبات سیاسی و اقتصادی آن کشور یا ایجاد بی ثباتی سیاسی و اقتصادی در آن مملکت بهره گیرند». جنکینس معتقد است که این شکل از تروریسم به سرمایه گذاری بسیار کمتری نسبت به یک جنگ متعارف نیاز دارد، دشمن را از پای می‌اندازد و می‌توان ارتباط با تروریستها را به طور کلی منکر شد. عربستان بعنوان عمده ترین کشوری است که تروریسم دولتی را با جنگ نیابتی با استفاده از داعش و گروههای النصره و … با کمک  قطر و ترکیه و … به پیش میبرد. البته ترکیه در حال حاضر از داعش جهت سرکوب کردهایش و تاثیر گذاری بر معادلات منطقه علیرغم اینکه داعش در حال قتل و کشتار در کشورهای هم پیمان ترکیه در ناتو هستند میباشد استفاده میکند.

کشور عمده دیگری که تروریسم دولتی را پیش مبرد اسرائیل است، چه آنزمان که موساد با براه انداختن تیمهای ترور در اروپا و یا کرانه باختری رود اردن و … مخالفین فلسطینی را ترور میکرد و چه آنزمان که در ایران دست به ترور میزد و یا وقتی از طریق وحشیانه ترین بمبارانها مناطق مسکونی و مدارس و بیمارستانها را در فلسطین بمباران میکند… و زن و مرد، پیر و جوان وکودک را قتل عام میکند.

رژیم ایران نیز در دهه های گذشته دست به ترور مخالفین خود در اروپا و حتی در ایران زده است. که از مشهورترین آنها که به رسانه ها راه یافت قتلهای زنجیره ای در ایران، قتل شاهپور بختیار، فریدون فرخزاد، دکترکاظم رجوی، دکتر قاسملو، شرافکندی و … است.

ادامه دارد

فهرست مطالبی که خواهید خواند 

18982

SHARES

Share on Facebook

Tweet

Follow us

Share

Share

Share

Share

Share