ناظران بر این نکته اتفاق نظر دارند که عراق در طول جنگ هشت ساله با ایران از کمک های مالی و همچنین حمایت های لجستیک و سیاسی کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس بهره مند بود. در زمینه انگیزه های ارائه این کمک ها از سوی این کشورهای نفت خیز و همچنین میزان تاثیر این کمک ها بر جریان این طولانی ترین جنگ قرن بیستم اما اتفاق نظری وجود ندارد.

این حمایت ها به اشکال مختلف ارائه می شد. از وام های بلاعوض و وام های با شرایط مناسب گرفته تا کمک برای فروش نفت عراق و یا حتی استفاده از بنادر این کشورها برای واردات کالا به عراق.

ناظران بر این باورند که شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس این کمک ها را جهت تقویت حکومت عراق در مقابله با آنچه توسعه طلبی ایران برای کنترل منابع نفت خلیج فارس می خواندند، در اختیار عراق قرار دادند.

از سوی دیگر اگرچه ناظران بر این نکته اتفاق نظر دارند که جنگ با ورود نیروهای زمینی عراق به خاک ایران در تاریخ ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ آغاز شد، اما در باره زمان آغاز کمک کشورهای خلیج فارس به عراق اختلاف نظر دارند.

کارشناسان مسائل دفاعی بر این باورند که این کمک ها پس از اشغال بخش هایی از خاک عراق به دست نیروهای ایرانی در سال ۱۹۸۱ آغاز شد.

در مقابل اما برخی ناظران بر این نکته تاکید می کنند که کمک های کشورهای عربی خلیج فارس از آغاز جنگ وجود داشت. انتشار گزارش سازمان ملل که در آن عراق آغازگر جنگ خوانده می شود، این کشورها را در موقعیت سختی قرار داد. بدین جهت آنها تاکید می کنند که این کمک ها در مراحل بعدی و پس از این که ایران درخواست جامعه بین الملل برای آتش بس را رد کرد، در اختیار عراق قرار گرفت.

اشغال جزیره فاو

مصطفی العانی مدیر بخش مطالعات امنیتی و دفاعی در مرکز پژوهش های خلیج فارس در امارات متحده عربی بر این نکته تاکید دارد که حمایت کشورهای خلیج فارس “تنها پس از اعلام تمایل عراق برای آتش بس و اشغال خاک عراق به دست ایران در سال ۱۹۸۱ آغاز شد”. او می افزاید که حمایت های کویت و عربستان در برهه هایی همچون در زمان تصرف جزیره فاو افزایش یافت. از نظر آقای العانی دلیل این افزایش این بود که اشغال فاو “خطر را به کویت بسیار نزدیک کرد.” آقای العانی میزان کمک های مالی کشورهای عربی خلیج فارس را ۵۰ میلیارد دلار تخمین می زند.

از سوی دیگر میسر الشمری، روزنامه نگار سعودی که مراحل مختلف جنگ ایران و عراق را پوشش داده در گفتگو با بی بی سی گفت: “پس از وقوع انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹، آمریکا خطر ایران را بزرگنمایی کرد. این بزرگنمایی جوی ضد این انقلاب در مطبوعات و افکار عمومی کشورهای خلیج فارس به وجود آورد. این درحالی بود که رهبر انقلاب ایران بر بازپس گیری قدس تاکید می کرد”.

الشمری که در دوران جنگ به بغداد سفر کرده بود می افزاید که حمایت های رسمی کشورهای عربی خلیج فارس در سال ۱۹۸۴ و پس از پیشروی های ایران که بغداد را در تیررس توپخانه اش قرار داد، افزایش یافت.

“سرمایه گذاری امنیتی”

برخی ناظران بر این باورند که کشورهای عربی خلیج فارس در حقیقت بر روی امنیت خود سرمایه گذاری کردند، به خصوص که عراق در ۹ ماه اول جنگ ۱۷ میلیارد دلار از منابع ارزی خود را از صرف جنگ کرد.

العانی تاکید می کند که عراق در زمینه صادرات نفت خود دچار مشکل شده بود. به همین جهت کشورهای عربی خلیج فارس اقدام به فروش نفت عراق در بازارهای بین المللی کردند و درآمدهای حاصله را تحویل بغداد دادند.

از سوی دیگر برخی کشورهای عربی کمک های لجستیک در اختیار عراق قرار می دادند. به عنوان مثال کویت، عربستان و اردن به عراق اجازه دادند تا از بنادر آنها جهت واردات سلاح و تجهیزات جنگی استفاده کند.

Image copyrightAP

بر اساس گزارش ها کویت بیشترین کمک های لجستیک را در اختیار عراق قرار داد. در سال ۱۹۸۱ روزانه بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کامیون، مرزهای کویت را به مقصد عراق ترک می کردند.

ابوالحسن بنی صدر اولین رئیس جمهور ایران پس از انقلاب در گفتگویی با بی بی سی اظهار داشت که در سال ۱۹۸۱ کشورهای عربی خلیج فارس به ایران پیشنهاد پرداخت غرامت در مقابل آتش بس دادند. بنی صدر می گوید که در بهار ۱۹۸۱ ” کشورهای عربی خلیج فارس ابراز امادگی کردند که به نیابت از عراق مبلغ ۲۵ میلیارد دلار به عنوان خسارت جنگی به ایران پرداخت کنند.” این در حالی بود که ایران این پیشنهاد را رد کرد و خواستار پرداخت ۵۰ میلیارد دلار بابت جبران خسارت های وارده شد.

بیاینه های پایانی نشست های سران کشورهای عربی خلیج فارس در دهه هشتاد پی در پی به تلاش های این کشورها برای پایان بخشیدن به جنگ اشاره می کردند. بیانه پایانی نشست سران این کشورها در سال ۱۹۸۳ تاکید می کند که این کشورها از قطعنامه شورای امنیت مبنی بر لزوم پایان جنگ در منطقه خلیج فارس و عدم حمله به شهرها، زیرساخت های اقتصادی، بنادر و راه های آبی در منطقه، حمایت می کنند.

این بیانیه همچنین با ذکر اینکه عراق این قطعنامه را پذیرفته، از ایران دعوت می کند که با پذیرش متقابل این قطعنامه آزادی رفت و آمد در خلیج فارس و تنگه هرمز را به خطر نیاندازد.

وام هایی که بانک های کشورهای عرب خلیج فارس با تشویق دولت هایشان به عراق پرداخت کردند پس از حمله عراق به کویت در دوم اوت سال ۱۹۹۰ به مشکلی پیچیده تبدیل شد.