بازگشت میلیتریسمِ فاشیستی در برزیل – نیویورک تایمز

شاستا دارلینگتون
نیویورک تایمز

همان‌طور که انتظار می‌رفت روز یکشنبه این هفته مردم برزیل که چهارمین دموکراسی بزرگ جهان است، زمینه پیروزی نامزد راست‌گرای افراطی را در انتخابات ریاست جمهوری فراهم کردند. این بزرگ‌ترین تحول سیاسی در برزیل پس از پایان دوره دیکتاتوری نظامیان در این کشور در سال ۱۹۸۵ است. درباره این تحول بزرگ که می‌تواند سرنوشت برزیل را تغییر داده و بر کل آمریکای لاتین تاثیر گذارد سوالات مختلفی مطرح است. آقای بولسونارو نخستین بار در سال ۱۹۹۱ به نمایندگی کنگره برزیل انتخاب شد. او در تمامی دوران حضور در کنگره شخصیت مشهوری نبود و صرفا به دلیل سخنانی‌ای که درباره دوران حاکمیت ارتش بر برزیل به زبان می‌آورد و مواضعش در باره زنان و اقلیت‌های قومی مورد توجه قرار می‌گرفت. اما اخیرا همزمان با نمایان شدن فساد گسترده مالی احزاب سیاسی اصلی برزیل، آقای بولسونارو از فرصت استفاده کرد و خود را فردی مخالف فساد و خواهان تغییرات بنیادی در کشورش معرفی کرد. در کشوری که جرم و جنایت گسترده در آن وجود دارد شخصی که در زمینه اجرای قانون و نظم بسیار سختگیر است و سابقه حضور در ارتش دارد، برای رای‌دهندگان بسیار جذاب است. در نتیجه او توانست حتی رای برخی از طرفداران حزب چپ‌گرا را به خود جلب کند. یک نکته مهم این است که او بدون هزینه تبلیغاتی در انتخابات پیروز شد و عمدتا در شبکه‌های اجتماعی دیدگاه خود را به اطلاع مردم می‌رساند در حالی که رقبای او از منابع مالی دولتی استفاده کردند و به واسطه روابطی که با گردانندگان رادیو و تلویزیون داشتند، از این رسانه‌ها نیز برای تبلیغ در انتخابات بهره بردند که از آن چندان نتیجه‌ای حاصل نشد. چند هفته قبل از دور نخست انتخابات، بولسونارو در یک گردهمایی زخمی شد و برای مدتی از بستر بیماری به مبارزه انتخاباتی ادامه داد. اخبار این حادثه در صدر خبرها قرار داشت و موجب شهرت بیش از پیش او شد. البته رقیب آقای بولسونارو نیز مشکلات خاص خود را داشت. آقای حداد تنها یک ماه قبل از دور نخست انتخابات، مبارزه انتخاباتی را شروع کرد. او برای جایگزینی لولا که به جرم فساد مالی و پولشویی در زندان است، انتخاب شد. قبل از آنکه دادگاه در ماه آگوست رای به عدم صلاحیت او برای نامزدی انتخابات دهد، در نظرسنجی‌ها محبوبیت بالاتری نسبت به بولسونارو داشت. با آنکه شعار انتخاباتی آقای حداد این بود که «حداد همان لولاست» اما آقای حداد دارای جاذبه‌های کاریزماتیک آقای لولا نبود و نتوانست طرفداران او را به خود جلب کند. همچنین رای‌دهندگان برزیلی حزب کارگران را درباره فساد مالی گسترده در کشور و رکود اقتصادی کشورشان مقصر می‌دانند. اما این سوال مطرح است که مردم از رای دادن به آقای بولسونارو چه هدفی داشتند؟ گسترش جرم و جنایت، وضعیت بد اقتصادی و فساد مالی، مردم را از حزب کارگران دلزده کرده و آنها به دنبال شخصی بودند که ارتباطی با این حزب و سیستم سیاسی سال‌های اخیر نداشته باشد و بتواند به وضعیت وخیم کنونی سامان دهد. اگر چه آقای بولسونارو در هفت دوره نمایندگی کنگره برزیل دستاورد چشمگیری نداشته، اما سابقه او پاک است. او در ذهن رای‌دهندگان فردی صادق است که قول داده سیستم فاسد و ناتوان قبلی را کنار بگذارد. در نخستین دور انتخابات مردم نشان دادند از سیستم سیاسی کنونی ناراضی هستند و تعداد کرسی‌های حزب محافظه کار همپیمان آقای بولسونارو از ۸ کرسی به ۵۲ کرسی افزایش یافت؛ در نتیجه حزب سوسیال لیبرال آقای‌بولسونارو به دومین حزب بزرگ در کنگره تبدیل شد و در این میان حزب رقیب نتوانست خود را به اندازه کافی موجه جلوه دهد؛ زیرا مردم این حزب را مسوول وضعیت بد اقتصادی و فساد مالی می‌دانند. در واقع مردم به آقای بولسونارو پناه برده‌اند، زیرا گزینه بهتری وجود نداشته است. سال پیش هر روز به‌طور متوسط ۱۷۵ قتل در برزیل رخ داده و پیش‌بینی شده بود بر میزان جرم و جنایت افزوده خواهد شد. آقای بولسونارو قبلا یک نظامی بوده و به سختگیری با مجرمان مشهور است. او قول داده به پلیس اختیارات بیشتری برای مبارزه با قاچاقچیان و مجرمین بدهد. این موضع‌گیری برای مردم برزیل جذاب است و آنها به این نتیجه رسیده‌اند که راه‌حل‌های قبلی بی فایده بوده است. مخالفان آقای بولسونارو به پیشینه طولانی او به‌عنوان یک نژادپرست و مخالف دموکراسی اشاره می‌کنند. اما هواداران او دیدگاه‌های وی را اظهارنظرهای صریح و صادقانه از سوی یک فرد قاطع می‌دانند که می‌تواند به وضعیت کنونی سامان دهد. اما اگر او بخواهد در مسیر دیدگاهی که تاکنون داشته حرکت کند شرایط برزیل بسیار بدتر خواهد شد. او به ایجاد تنفر علیه اقلیت‌های قومی، توهین به زنان و ناپختگی سیاسی متهم است و هیچ ضمانتی وجود ندارد که در دوران ریاست جمهوری خود خلاف باورهایش عمل کند. در حوزه اقتصاد به نظر می‌رسد بولسونارو برنامه‌های عملی و موثری برای حل مشکلات بزرگ کنونی اقتصاد برزیل ندارد. در واقع شعارهای اقتصادی او بسیار کلی بوده و در این زمینه نیز ناکارآمدی برنامه‌های اقتصادی دولت قبل سبب جلب رای دهندگان به آقای بولسونارو شده است. آقای حداد سعی کرد با شعارهای پوپولیستی نظیر افزایش دستمزد کارگران و بهبود شرایط زندگی فقرا آرا را به سمت خود جلب کند؛ اما پیشینه عملکرد اقتصادی حزب کارگران بسیار بد و مملو از فساد و ناکارآمدی بوده و مردم توجهی به شعارهای آقای حداد نداشتند. پیروزی آقای بولسونارو در انتخابات روز یکشنبه به معنای احتمال تحولات عمیق در ساختارهای سیاسی جا افتاده در برزیل است. منتقدان او می‌گویند کابینه دولت وی شامل نظامیان بدون یونیفرم خواهد بود و در دوران ریاست جمهوری او با مخالفان سیاسی بسیار سرکوبگرانه رفتار می‌شود، طوری که نهادهای دموکراتیک تضعیف خواهند شد. آقای بولسونارو یک هفته قبل از انتخابات از طریق یک ویدئو به حاضران در یک گردهمایی گفت: «رقبای من از حزب کارگران یا باید کشور را ترک کنند یا به زندان بروند. ما آنچنان پاکسازی‌ای در برزیل خواهیم کرد که هرگز در تاریخ این کشور وجود نداشته است.»