ملاقات با نخست وزیر هلند آقای مارک روته در جریان کنگره سالانه حزب اتحاد احزاب لیبرال اتحادیه اروپا (آلده پارتی) در آمستردام. طی ملاقات ضمن معرفی خودو فرقه رجوی و نقض شدید حقوق بشر توسط این فرقه در آلبانی تشریح شد.
بدون آمریکا در برجام، از اتحادیه اروپا چه کاری ساخته است؟
با خروج احتمالی آمریکا از توافق هستهای، بیتردید این قرارداد آسیب میبیند، اما در برابر اتحادیه اروپا چه راههایی وجود دارد تا توافق به طور کامل شکست نخورد؟
امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه که برای دفاع از برجام به واشنگتن رفته بود، به تازگی گفت که اروپا برای توافق هستهای با ایران، هیچ بدیلی نمیشناسد. روشن است که در سیاست نباید همه چیز را فاش کرد و در این مورد این احتمال وجود دارد که دیپلماتها و سیاستمداران اروپایی راههایی برای نجات برجام میشناسند، اما فعلا مایل نیستند از آن سخن بگویند. کارشناسان و تحلیلگران اما چنین ملاحظهای را نمیشناسند.
برخی از تحلیلگران، مانند الی گرانمایه، از کارشناسان “شورای اروپایی روابط خارجی” از حدود یک سال پیش بر این تز تکیه میکنند که درصورت خروج امریکا از توافق، اروپا قادر است در همکاری با طرفهای دیگری که این توافقنامه را امضا کردهاند، یعنی ایران و چین و روسیه، برجام را از شکست کامل حفظ کند. البته خانم گرانمایه تأکید دارد که در صورت خروج امریکا، کار دشوار خواهد شد، و به اراده سیاسی و ابتکار زیادی از سوی اروپا نیاز دارد.
سرنوشت فروش نفت
سند توافق هستهای در ۱۵۹ صفحه تنظیم شده با جزئیات فنی فراوان. محور توافقات این است که ایران برنامه هستهای خود را محدود میکند و به مراقبت کامل بینالمللی تن میدهد، و در عوض از بیشتر اقدامات تحریمی معاف میشود. برای پایبند ماندن ایران به توافق ضرورت دارد که “ایران بتواند به اروپا نفت و انرژی صادر کند، زیرا در صورتی که مجازاتهای ثانویه امریکا برقرار شود، اقتصاد ایران به وضعیتی وخیم” دچار خواهد شد.
مجازاتهای ثانویه نه علیه شرکتهای ایرانی یا امریکایی، بلکه بر کشورهای دیگر، مثلا بر کشورهای اروپایی، وضع میشود. با این عقوبتها صادرات نفت و انرژی ایران به اروپا و پرداخت مبلغ فروش آنها توسط بانکهای اروپایی به دولت ایران دچار مشکل میشود. میان ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ مردم ایران پیامدهای دشوار چنین وضعیتی را تجربه کردند. در آن بازه زمانی صادرات نفت ایران نصف شد و جمهوری اسلامی به بیش از ۱۲۰ میلیارد دلار از ذخایر نقدی خود در بانکهای خارجی دسترس نداشت. امروزه وضعیت صادرات کمابیش به سطح پیش از تحریمها برگشته است.
مواضع سیاسی و اقدامات اقتصادی
نیسان رفعتی از “گروه بحران” راههایی میشناسد که آسیبهای مجازاتهای ثانویه را برطرف یا حداقل سبک میکنند. او به نمونههای فرانسه و ایتالیا اشاره میکند، که به جای شرکتهای خصوصی، نهادهای دولتی هزینه معاملات با ایران را به عهده گرفتند. به نظر رفعتی با پیوند زدن این گونه ابتکارهای جداگانه، دولتهای گوناگون میتوانند با هماهنگ کردن اقدامات پراکندهی خود، سیستمی کارآمد برای معامله با ایران به وجود آورند.
به موازات این اقدامات، کشورهای اروپایی باید به صراحت بگویند تا زمانی به برجام پایبند هستند که ایران نیز به آن التزام نشان دهد. افزون بر این، به گفته رفعتی، کشورهای اروپایی موافق برجام، آلمان و فرانسه و بریتانیا، باید به طور جدی نشان دهند که “تمام تلاش خود را میکنند تا آسیب تحریمهای امریکا را به حداقل برسانند”. مجموعهای از مواضع سیاسی و اقدامات اقتصادی میتواند به ایران نشان دهد که خروج امریکا از فرجام به معنای پایان این توافق نیست.
جایگاه ضعیف اروپا
ساشا لومان، که در حال حاضر در دانشگاه هاروارد، در مباحث مربوط به تحریمهای اقتصادی تحقیق میکند، در گفتگویی به دویچه وله میگوید: «با توجه به وضعیت نامتعادلی که میان شرکتهای اروپایی و امریکایی وجود دارد، ایجاد تسهیلاتی برای ایران بسیار مشکل است. برای نمونه نمیتوان بانکهای بزرگ را مجبور کرد که به معامله با ایران دست بزنند. زیرا تا زمانی که ارز اصلی آنها دلار باشد، تابع قوانین امریکا هستند و از مجازاتهای اقتصادی بیم دارند.» از یاد نباید برد که در گذشته برخی از بانکهای اروپایی به خاطر نقض تحریمهای ایران ناچار به پرداخت جریمه شدند.
مشکل اروپا از نظر لومان بیش از همه با تحریمهای ثانویه آمریکا علیه ایران است، یعنی همان تحریمهایی که کشور تحریم کننده (آمریکا)، کشورهای دیگر را نیز مجبور به رعایت این قوانین تحریمی میکند و در صورت عدم رعایت، آنها را مورد مجازات قرار میدهد. لومان انتقاد میکند که اروپا از آغاز نمیبایستی با تحریمهای ثانویهی ایالات متحده موافقت میکرد، اما از آنجا که این اشتباه را مرتکب شده حالا جز پیروی از منویات امریکا چارهای ندارد. زیرا به اعتقاد این کارشناس امروزه کنترل واقعی بر شرکتها و بنگاههای اروپایی نه در داخل اروپا بلکه در واشنگتن صورت میگیرد.
مقاومت سه کشور اروپایی در برابر وضع تحریمهای جدید علیه ایران
به گفتهی دیپلماتهای اتحادیه اروپا، فرانسه، بریتانیا و آلمان هنوز نتوانستهاند کشورهای اروپایی را برای وضع تحریمهای جدید علیه ایران متقاعد کنند. ایتالیا، اسپانیا و اتریش در برابر این تحریمها ایستادگی میکنند.
خبرگزاری رویترز اسنادی را از نشست نمایندگان کشورهای عضو اتحادیه اروپا، که روز چهارشنبه (۸ فروردین / ۲۸ مارس) در پشت درهای بسته در بروکسل برگزار شد، منتشر کرده است.
بر اساس این اسناد، نمایندگان کشورهای بریتانیا، فرانسه و آلمان در این جلسه کوشیدهاند دیگر اعضای اتحادیه اروپا را متقاعد کنند که تحریمهایی در ماه آوریل سال جاری علیه ایران برقرار شود.
پیشنهاد طرح تحریمهای سختتر علیه ایران به دلیل “برنامههای موشکی بالستیک ایران و همچنین حضور موثر این کشور در جنگ سوریه” مطرح شده است.
ایتالیا با حمایت اسپانیا و اتریش در مقابل این تحریمها ایستادگی کردهاند؛ تحریمهایی که شامل ممنوعیت سفر چند شهروند ایرانی به اتحادیه اروپا و مسدود شدن حسابهای مالی ۱۵ فرد حقیقی و حقوقی، شرکت و گروه میشود که در برنامههای هستهای ایران و همچنین نقش این کشور در سوریه سهیم هستند.
ایتالیا در این نشست اعلام کرده که این تحریمها میتوانند روابط اقتصادی با ایران را که به تازگی آغاز شده، به خطر اندازد و برقراری چنین تحریمهایی تضمینی برای خارج نشدن دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا از برجام در ماه مه ۲۰۱۸ نخواهد بود.
در این نشست اسپانیا نیز در حمایت با تصمیم ایتالیا نگرانی خود را از پیامدهای برقراری تحریمهای جدید علیه ایران اعلام کرده است.
مخالفت سه کشور اروپایی با تصمیمهای پیشنهادی بسیار تاثیرگذار است، زیرا طبق قوانین اتحادیه اروپا برای برقراری تحریمهای اقتصادی، نظر مساعد همه کشورهای عضو ضروری است.
یک دیپلمات در باره موضع ایتالیا در این نشست به خبرنگار رویترز گفته است: «مذاکره، گزینه بهتری است تا تحریم، زیرا برقراری تحریم مواضع اروپا را تضعیف میکند.»
این دیپلمات همچنین میگوید “بعید است که برقراری این تحریمها بتوانند آمریکا را قانع کند”.
این دیپلمات در ادامه میافزاید، اسپانیا نیز از سه کشور موافق برقراری تحریمهایی علیه ایران خواسته است پیامدهای چنین تحریمهایی را در نظر بگیرند.»
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا تهدید کرده که کشورش احتمالا از توافق برجام خارج خواهد شد. انتصاب دو سیاستمدار مخالف توافق هستهای با ایران، جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا، و مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، احتمال خروج این کشور از توافق هستهای با ایران را افزایش داده است. بولتون و پمپئو از مخالفان سرسخت توافق هستهای با ایران و طرفدار سرنگونی جمهوری اسلامی هستند.
زمان بعدی برای تعلیق تحریمهای ایران از سوی آمریکا دوازدهم ماه مه تعیین شده است. آمریکا گفته است اگر “ایرادهای وحشتناک برجام” رفع نشوند این کشور از این توافقنامه بیرون خواهد رفت.
به گزارش هفته نامه آلمانی “اشپیگل”، اتحادیه اروپا میخواهد به هر قیمتی، حتا با برقراری تحریمهایی علیه ایران، توافقنامه برجام را که در سال ۲۰۱۵ از سوی گروه ۵+۱ و ایران به امضا رسید، حفظ کند.
زیگمار گابریل، وزیر خارجه پیشین آلمان در آخرین نشست خود با فدریکا موگرینی و همتایان بریتانیایی و فرانسویاش گفته بود: «اگر غرب تنها توافقنامه اتمی که بهخوبی عمل میکند را لغو کند، علائم ناخوشایندی بهطور مثال برای کره شمالی ارسال کرده است.»